Osmanlı Kuruluş Dönemi – KPSS Ders Notu

KPSS Genel Tarih dersi kapsamında Osmanlı tarihi, kültür ve medeniyeti oldukça fazla yer kaplamaktadır. Bu yazı dizisinde Osmanlı Devleti’ni, Kuruluş, Yükseliş, Duraklama, Gerileme, Dağılma ve Osmanlı Kültür ve Medeniyeti başlıkları altında 6 parçada anlatmaya çalışacağız.

OSMANLI DEVLETİ KURULUŞ DÖNEMİ (1299 – 1453)

OSMAN BEY (1299 – 1324)

• Lakabı Fahüriddin‘dir.
• Kurucudur. (Aşiretten beyliğe geçiş)
• İlk pazar vergisini almıştır. (Bac verigisi)
• Bilecik, Karacahisar, Yarhisar, İnegöl Osman Bey zamanında alınmıştır.
• Bizanslılarla Koyunhisar Savaşı (1302) yapılmıştır. (Bizans ile yapılan ilk savaş)
• İlk fethettiği yer: Kulacahisar‘dır.
• İlk defa para basılmıştır: Bakır para (Mangır)
• İlk maden işletmeciliğini yapmıştır: Gümüş madeni
• İlk kadı ataması yapılmıştır: Osmanlı’nın ilk kadısı Dursun Fakih (Adli teşkilatlanma)
• İlk yenildiği savaş: Ermenibeli savaşıdır.

Osmanlı’nın Çabuk Yükselmesinin Sebepleri

• Anadolu’da, Balkanlar’da ve Bizans’ta siyasi birlik olmaması.
• Gaza ve cihat + iskan ve imalet politikası
• Ahilerin desteği (Şeyh Edabali)

ORHAN BEY (1324 – 1362)

• Lakabı Seyfüttin‘dir.
• İlk kez tuğra çektiren beydir.
• Çift başkent kullanmıştır; İznik: Askeri başkent, Bursa: İdari başkent
• Mudanya ve Orhaneli alınmıştır.
• Maltepe (Palekenon) Savaşı (1329) yapılmıştır.

Maltepe (Palekenon) Savaşı (1329) sonucu;

1. Bizans ana ordusu ile yapılan ilk savaştır.
2. İznik, İzmit ve Kocaeli Yarım Adası alınmıştır.
3. Anadolu’da Bizans toprağı kalmamıştır!

Karesioğlu Beyliği, Osmanlı’ya katılmıştır (1345) bunun sonucu olarak;

1. Osmanlı’da ilk kez denizcilik faaliyeti başlamıştır.
2. Rumeli’ye geçişe zemin hazırlanmıştır.
3. İlk tershaneye sahip olundu: Karamürsel Tershanesi
4. İlk donanma komutanı Karamürsel Paşa oldu.
5. Anadolu Türk birliğinin kurulmasında ilk adım atıldı!

• İmparator Kantakuzen yardımlarından dolayı Orhan Bey’e Çinpe Kalesi‘ni verdi (Balkanlardaki ilk Osmanlı toprağı)
• Ahilerin elinde bulunan Ankara’yı aldı.
• Beylikten devlete geçildi!
• Sancak sistemi kuruldu.

NOT: Sancak sistemiyle yetişen ilk padişah I. Murat, son padişah III. Mehmet’tir!

NOT 2: Sancak sistemini kaldıran III. Mehmet, sancaksız olarak tahta ilk çıkan padişah I. Ahmet’tir. (Kafes Sistemi)

• İlk kez vezir atandı: Alaaddin Paşa
• İlk divan kuruldu: Ayak Divanı (Bursa’da)
• İlk düzenli ordu kuruldu: Yaya ve müsellem ordusu
• İlk Osmanlı medreseleri açıldı: İznik ve Bursa’da.
• Süleyman Paşa Medresesi (Orhaneli Medresesi) – İznik (1331)
• İlk müderris atandı: Davud-i Kayseri
• İlk kez gümüş para bastırıldı: Akçe
• İlk sancaklara kadılar tayin edildi, subaşılar atandı.
• İlk kez vakıf teşkilatı kuruldu.
• İlk kez imarethane (aşevi) kuruldu.
• İlk kez camii yaptırıldı: Hacı Özbek Camii (İznik)
• İlk kez Edirne Kırkpınar Güreşleri yapıldı.
• İlk kez Sultan unvanı kullanıldı. (Sultan Orhan)

I. MURAT (HÜDAVENDİGAR) (1362 – 1389)

• Sancakla başa geçen ilk padişahtır.
• Sazlıdere Savaşı (1363) ile Bizanslıları yendi. Edirne ve Filibe alındı.

Sırpsındığı Savaşı (1364)

1. Haçlılarla yapılan ilk savaştır.
2. Edirne başkent olmuştur.
3. Bulgar Krallığı vergi vermeyi ve Osmanlı himayesine girmeyi kabul etmiştir.

Çirmen Zaferi (1371)

1. Haçlılarla yapılmıştır.
2. Sırp Krallığı Osmanlı’ya bağlanmıştır.
3. Kavala, Drama, Serez şehirleri alınmıştır.

Ploşnik Bozgunu (1387)

• Balkanlardaki ilk yenilgidir.

I. Kosova Savaşı (1389)

• Haçlılarla yapılmıştır.
• Osmanlı zaferi ile bitmiştir.
• İlk kez top kullanılmıştır.
• I. Murat bu savaşta şehit düşmüştür.

NOT: Savaş meydanında şehit edilen ilk ve son padişah I. Murat’tır!

• Hamitoğulları Beyliği’nden 80 bin altına toprak alındı.
• Germiyanoğulları’ndan çeyiz yoluyla toprak alındı.
• İlk kez Karamanoğlu Beyliği ile mücadele edildi. (Frenk Yazısı Seferi: Karamanoğulları sindirildi!)
• Pençik sistemiyle ilk kez Devşirme – Yeniçeri Ocağı kuruldu.
• İlk kez Rumeli’de Tımar Sistemi kullanıldı.
• Topçu ocağı kuruldu.
• Rumeli Beylerbeyliği kuruldu. (İlk yöneticisi Lala Şahin Paşa’dır)
• Vezir-i Azam’lık ve Kazaskerlik makamı oluşturuldu. (İlk vezir-i azam ve kazasker Kara Halil Paşa)
• Defterdar atandı: Mihaliç Kadısı Çelebi Bin Mehmet
• İlk kez mali düzenleme yapıldı: Çandarlı ve Kara Rüstem Paşalar tarafından.
• İlk kez ticari imtiyaz verildi: Rogusa Cumhuriyeti
• Ülke padişahın ve oğullarınındır anlayışı geldi!

I. BAYEZİD (1389 – 1402)

• İlk kez Bizans kuşatıldı.
• Anadolu Hisar’ı (Güzelcehisar) yaptırıldı.
• İlk kez Anadolu Beylerbeyliği Kütahya merkezli olarak kuruldu. (İlk Anadolu Beylerbeyi Timurtaş Paşa‘dır.)
• İlk cülus bahşişi dağıtıldı: Niğbolu Savaşı
• Ramazanoğulları ve Dulkadiroğulları dışındaki tüm beylikleri Osmanlı’ya kattı. (Anadolu Türk birliği büyük ölçüde sağlandı)
• 1397 Akçay Savaşı ile Karamanoğulları’na ilk kez son verildi.

Niğbolu Savaşı (1396)

1. İlk büyük haçlı seferidir.
2. Bulgaristan tamamen Osmanlı’ya katıldı.
3. İlk kez Osmanlı padişahı Abbasi halifesinden unvan aldı. (Sultan-ı İklim-i Rum = Anadolu’nun Sultanı)

Ankara Savaşı (1402)

1. İlk Osmanlı – Moğol savaşıdır ve yenilgi ile sonlanmıştır.
2. 11 yıllık Fetret Dönemi başlamıştır.
3. Anadolu’da tekrar beylikler kurulmuştur. (Karesioğulları ve Eretna hariç)
4. Timur, Anadolu’nun tek hakimi olmuştur.

NOT: Fetret döneminde balkanlardaki hoşgörü politikası ve Niğbolu’nun yıkıcı etkisi sayesinde toprak kaybı olmamıştır. Sadece Selanik elden çıkmıştır.

I. MEHMET (ÇELEBİ MEHMET) (1413 – 1421)

• Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu sayılır.
• Saruhanoğulları’nı yıkmıştır.
• Karamanoğulları’ndan toprak almıştır.
• Samsun alınmıştır.
• İlk dini ayaklanma bu dönemde olmuştur: Şeyh Bedrettin İsyanı
• İlk deniz savaşı yapılmıştır: Venedik ile Çalıbey Savaşı (kaybedildi)

NOT: Şeyh Bedrettin mülkiyet ortaklığı esasına dayanan fikirleriyle isyan etmiştir.

NOT 2: Bu dönemde Düzmece (Şehzade) Mustafa isyanı bastırılmıştır.

• Kapıkulu ocağı kurulmuştur.

II. MURAT (1421 – 1451)

• İlk kez İstanbul’un kuşatılmasında donanma kullanılmıştır.
• Menteşeoğulları, Aydınoğulları, Hamitoğulları beyliklerine son verilmiştir.
• Germiyanoğulları beylerinin vasiyeti ile Osmanlı’ya savaşılmadan katılmıştır.
• İlk kez Edirne’de Enderun Mektebi açıldı.
• İlk kez devşirme sistemi kanunlaştı.
• Selanik geri alındı.

İlk kez Avrupa ile barış antlaşması yapıldı: Edirne – Segedin Anlaşması

1. Bu anlaşma ile ilk kez toprak bırakmak zorunda kaldık: Sırp Krallığı yeniden kuruldu.
2. II. Murat tahtını II. Mehmet’e bıraktı.

Varna Savaşı (1444)

1. İlk yeniçeri ayaklanması bu savaş sırasında olmuştur: Buçuktepe İsyanı (II. Mehmet’e karşı olmuştur)
2. II. Mehmet’in babasına yazdığı “Eğer padişah sen isen, devletimizi müdafaa etmek için gelin ve eğer padişah ben isem, sana emrediyorum, derhal ordumuzun başına geçin ve emrime itaat edin.” mektubu bu savaştadır.

II. Kosova Savaşı (1448)

1. II. Murat bu savaşa ordu komutanı olarak katılmıştır. 
2. Balkanlardaki Türk hakimiyeti kesinleşti.
3. Bizans’ın Avrupa’dan yardım alma ümidi sona erdi.

• İlk şeyhülislam atandı: Molla Fenari
• En dindar padişahtır “Sofu Murat“

NOT: Viyana Savaşı’na kadar Osmanlı saldırı yapan, Avrupa savunan konumuna geçmiştir.

NOT 2: İstanbul’u kuşatanlar: I. Bayezid – Musa Çelebi – II. Murat – II. Mehmet