KPSSTarih

Osmanlı Dağılma Dönemi – KPSS Ders Notu

KPSS Genel Tarih dersi kapsamında Osmanlı tarihi, kültür ve medeniyeti oldukça fazla yer kaplamaktadır. Bu bölümde 19. yüzyıl Osmanlı Devleti Dağılma Dönemini ele alacağız.

Osmanlı tarihi, kültür ve medeniyetine ait diğer ders notlarını buraya tıklayarak görüntüleyebilirsiniz.

19. YÜZYIL OSMANLI DEVLETİ DAĞILMA DÖNEMİ (EN UZUN YÜZYIL) (1792 – 1922)

  • Yaş Antlaşması ile başlayan, saltanatın kaldırılmasıyla sona eren dönemdir.
  • O kadar zorluk, acı ve sıkıntı çekilmiş ki bu dönem bitmek bilmemiş. Bu yüzden en uzun yüzyıl olarak da adlandırılır.

Bu devirde;

  • Fransız İhtilali (Milliyetçilik akımı)
  • Viyana Kongresi (Şark Meslesi) – I. Aleksander (Rus)
  • Petersburg Görüşmeleri (Hasta adam olarak nitelendirildiğimiz görüşme) – I. Nikolay (Rus)

olaylarını göreceğiz. Artık bir devletin adım adım yıkılışına şahit olacağız.

DAĞILMA DÖNEMİ PADİŞAHLARI

Dağılma dönemini, kuruluş ve yükseliş gibi padişah padişah değil siyasi olaylar üzerinden anlatmaya çalışacağız. Başlangıçta padişahları ve bazı bilgileri vererek başlayalım ardından siyasi ilişkilerde padişahları detaylı olarak yine inceleyeceğiz.

1. III. Selim

  • Gerilemenin son, dağılmanın ilk padişahıdır.

2. IV. Mustafa

  • Kabakçı Mustafa Paşa isyanı ile tahta çıktı.

3. II. Mahmut

  • Alemdar Mustafa Paşa, IV. Mustafa’nın tahta çıkmasına isyan etti ve isyan etti. Bu isyanla II. Mahmut tahta çıktı.
  • Yeniçeriyi kaldırdı.

4. Abdülmecit

5. Abdülaziz

6. V. Murat

7. II. Abdülhamit

8. V. Mehmet Reşat

9. VI. Mehmet Vahdettin

  • Son padişah

10. II. Abdülmecit

  • Son halife

19. YÜZYIL DÜNYA POLİTİKASI

OSMANLI DEVLETİ’NİN POLİTİKALARI

  • Daha fazla toprak kaybetmemek.
  • Bu bağlamda denge politikası ve tüm alanlarda ıslahat hareketlerinin kullanılması.
  • Islahatlarda Almanya örnek alındı.

NOT: Denge politikası 18. Yüzyıl’da ortaya çıksa da, 19. yüzyılda uygulanmaya başlamıştır.

İNGİLTERE’NİN POLİTİKALARI

  • Sanayi İnkılabı için sömürgelerden faydalanma (Dokuma sektörü)
  • Ham madde ve pazar arayışı
  • Üzerinde Güneş batmayan imparatorluk (Her yerde sömürgesi olduğundan söylenmiştir)
  • Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikası bırakıldı. Ve Osmanlı’yı kendisinin yıkması gerektiğini düşünmüştür.
  • Osmanlı’nın Orta Doğu petrol topraklarını istemiştir.

FRANSA’NIN POLİTİKALARI

  • Sömürge anlayışı devam etmektedir.
  • Osmanlı’nın Orta Doğu tarım topraklarını istemekte.
  • Aynı İngiltere gibi Osmanlı artık yıkılsın ve yıkan ben olayım politikasına sahip.

AVUSTURYA – MACARİSTAN’IN POLİTİKALARI

  • Duraklama ve Gerileme döneminde Osmanlı ile düşmanlık yaşayan bu devlet dağılma döneminde Osmanlı ile dost siyaseti yapmaktadır.

NOT: Milliyetçilik akımının etkilerinden dolayı, Osmanlı gibi çok uluslu bir yapıya sahip olması Milliyetçilik akımının, kendisini kötü etkileteceğini biliyordu. Bu yüzden Osmanlı ile dost siyaseti yaptı.

  • Osmanlı’daki azınlık isyanlarını desteklemedi ve bağımsızlık ilan eden devletleri tanımayan tek devlet oldu. (Başbakan Maternick)

RUSYA’NIN POLİTİKALARI

  • Akdeniz’e inme politikalarını devam ettirdi.
  • Yeni hedef İstanbul ve Boğazlar oldu.
  • Slavizm politikası’nı uygulamaya soktu.
  • Yunanlara Megola İdea ve Greks projelerini verdiler.

PİYOMENTO’NUN (İTALYA) POLİTİKALARI

  • Yeni kurulan bir devlet olarak hemen sömürge arayışına başladılar.
  • Osmanlı’nın Kuzey Afrika topraklarına göz dikti.

PRUSYA’NIN (ALMANYA) POLİTİKALARI

  • Yeni kurulan bir devlet olarak hemen sömürge arayışına başladılar.
  • İngiltere’nin sömürgelerine göz diktiler. Bu durumda Osmanlı – Almanya dostluğunu getirirdi.
  • II. Abdülhamit ve II. Wilham Bismarck -> 3B Projesi (Berlin – Bağdat – Basra Demiryolu Projesi) – Hicaz Demiryolu Projesi’ni yaptılar.
  • Sanayi İnkılabı’nı yaptılar. (Silah sanayi)

19. YÜZYIL DAĞILMA DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI

SIRP AYAKLANMASI (1804 – 1815)

  • III. Selim – IV. Mustafa – II. Mahmut dönemlerini kapsayan bir olaydır.

III. SELİM DÖNEMİ SIRP AYAKLANMALARI

  • Milliyetçilik akımının etkisi vardır.
  • İvankovaş savaşı ile Osmanlı yenildi. (1804 Kara Yorgi)
  • Bu yenilgi sonrası toparlanmak istenirken Ruslar, Osmanlı’ya savaş açtı.

1806 – 1812 Osmanlı – Rus Savaşı

  1. Bu sırada 1804’de Fransa (Napolyon) Balkan seferine çıktı. Ruslara karşı çıktıkları bu seferi Osmanlı destekledi.
  2. 1806’da Österliç Savaşı‘nda Fransa, Ruslara karşı galip geldi.
  3. 1807’de Tilsit Antlaşması yapıldı. (Fransa ve Rusya barıştı, Osmanlı tek başına kaldı) – >Bu kısım IV. Mustafa dönemindedir.

Çanakkale (Kaley-i Sultaniye) Antlaşması (1809)

  • Dönemin bu kısmı II. Mahmut dönemine dahildir.
  • Tilsit antlaşmasında yalnız kalan Osmanlı’ya, Ruslar savaş ilan etti.
  • Osmanlı – İngiltere arasında ittifak oluştu.
  • Boğazlar üstünde söz sahibi yeni bir devlet oluştu. (İngiltere) (Boğazlar savaş gemilerine kapalı kalacak kararı verildi)
  • Bu antlaşma ile Fransa’da, Ruslara savaş ilan etti.

Bükreş Antlaşması (1812)

  • Osmanlı – Rus savaşı bitti.
  • Yapılan savaş sonucu 1812 Bükreş Antlaşması imzalandı.
  • Sırplar ayrıcalık aldı. (İlk kez ayrıcalık aldılar)

NOT 2: İlk isyan eden ve ilk ayrıcalık alan topluluk Sırplardır.  (1829 Edirne Antlaşmasıyla özerklik, 1878 Berlin Antlaşmasıyla bağımsızlık aldılar.)

Osmanlı’dan ilk ayrılan toplum Yunanlılardır.

Osmanlı’dan en son ayrılan toplum Arnavutlardır.

KABAKÇI MUSTAFA İSYANI (1807)

  • Sırp isyanları sırasında iç isyan çıktı.
  • III. Selim tahttan indirildi ve yerine IV. Mustafa geldi. (1807 – 1808)
  • IV. Mustafa, III. Selim’in dostu Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa tarafından çıkan isyanla tahttan indirildi ve yerine II. Mahmut çıktı.
  • Alemdar Mustafa Paşa bu durum sonrası sadrazam oldu.

II. MAHMUT (1808 – 1839)

  • Adli mahlasını kullandı.
  • 26 bestesi vardır.
  • İlk kez yurtiçi gezi yapan padişahtır.
  • “Ben tebaamı; Camide, kilisede, havrada fark ederim. Aralarında başka bir fark yoktur.” sözünü söylemiştir. Halkı kucaklama amacı taşır.

SENED-İ İTTİFAK 1808

  • İlk demokratik belge olma niteliğine sahiptir.
  • Alemdar Mustafa Paşa tarafından hazırlandı.
  • Ayanlık sistemi oluştu.
  • Magna Carta ile benzerdir.
  • Padişah ilk kez kısıtlandı.
  • Ayanlık ilk kez resmen tanındı.

NOT 3: Islahatlara destek olunsun diye Ayanlık tanınmıştı. İstanbul isyanlarını bastırmak için ayanlardan yardım istendi, ayanların yardıma gelmemesi sonucu tekrardan kaldırılmıştır.

YUNAN İSYANI (1820 – 1829)

  • Milliyetçilik akımından etkilenmiştir.
  • Rusya – İngiltere – Fransa bu isyanları destekledi.
  • Etnik-i Eterya (Filiki Eterya -> Başarılı olan tek zararlı cemiyet) tarafından yönetildi.
  • İsyanı bastırmaya Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa’yı gönderdik ve başarı ile bastırdı.
  • Tepedelenli Ali makam için tekrar isyan başlattı. (Merkezi otoritenin zayıflığından faydalanmak istedi)
  • Tepedelenli Ali isyanını bastırmak için Kavalalı Mehmet Paşa’dan yardım istendi (Mısır valisi)
  • Girit ve Mora valilikleri karşılığında yardım etmeyi kabul eden Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı bastırdı.
  • Bu durum Petersburg kongresinde Yunan isyanını destekleyeceğini söyleyen Rusya – İngiltere – Fransa’nın işine gelmedi.
  • Bu olayla bu ittifak Navarin’de Osmanlı donanmasını yaktı. (Donanmanın 3. kez yakılışı)

OSMANLI – RUS SAVAŞI (1828 – 1829)

  • Donanmanın yakılmasının ardından savaş başladı.
  • Savaş sonunda 1829 Edirne Antlaşması imzalandı.

Edirne Antlaşması (1829)

  • Yunanlar bağımsız oldu.
  • Sırplar özerklik aldı.
  • Eflak ve Boğdan ayrıcalıklar aldı.

NOT 4: 1830’da Fransa, Cezayir’i aldı (Kuzey Afrika’da ki ilk toprak kaybı)

MISIR SORUNU (1830 – 1841)

  • Yunan isyanına karşı Girit ve Mora valiliklerini isteyen Kavalalı Mehmet Ali Paşa, yanan donanmasının karşılığında bu isteklerinin yanına Lübnan’da dahil olmak üzere Suriye valiliğini de istedi.
  • Amacı Osmanlı’yı ele geçirmekti.
  • II. Mahmut, Kavalalı’nın güçlenmesini istemediği için isteklerini reddetti.
  • Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa’nın oğlu Kavalalı İbrahim Paşa (Tosun Paşa) ordusunu Osmanlı’ya karşı harekete geçirdi.
  • Suriye – Beylan – Konya – Adana – Çukurova bölgelerinde Osmanlı’yı yendi.
  • Kütahya’ya kadar ilerleyince, denge politikasına başvuruldu.
  • Önce İngiltere ve Fransa’dan yardım istedik onlar olumsuz yanıt verince, Ruslardan yardım istendi.
  • Ruslardan yardım istediğimizi gören İngiltere ve Fransa kendileri yardım teklifinde bulundular ve arabulucu olmak istediler.

Kütahya Antlaşması (1833)

  • Kavalalı isyanı durdu.
  • Mısır – Cidde – Adana – Suriye valilikleri Kavalalı’nın oldu.
  • Mısır sorunu bir iç meseleyken dış mesele oldu.

Hünkar İskelesi Antlaşması (1833)

  • Boğazlardaki egemenlik hakkımızı kullandığımız son antlaşmadır!
  • Mısır sorununda İngilizlere güvenmediğimiz için Ruslarla imzalandı.
  • Osmanlı’ya bir saldırı olursa Ruslar yardıma gelecek ancak bu yardımın masraflarını Osmanlı karşılayacak.
  • Rusya’ya saldırı olursa Osmanlı boğazları kapatacak. (Ruslar ilk kez boğazlarda söz sahibi oldu)
  • Antlaşma 8 yıl sürecek, gerekirse yenilecek.
  • Boğazlar uluslararası sorun oldu!

Balta Limanı Antlaşması (1838)

  • Mısır konusunda Ruslara güvenmediğimiz için imzaladık.
  • İngilizlere ticari ayrıcalık verildi.
  • Osmanlı artık yarı sömürge durumuna geldi.
  • Bu ayrıcalıklar İngilizlerin tüm müttefiklerine verildi. (İngiltere’nin müttefiki olmayan tek devlet Fransa’dır)
  • Osmanlı, Avrupa’nın açık pazarı oldu.
  • Yerli esnaf ve ekonomi bitti.
  • Ekonomiyi baltalayan antlaşmadır.

ABDÜLMECİT (1839 – 1861)

  • Muhyi-i Devlet mahlasını kullandı.
  • Aracısız olarak halk ile görüştü.
  • İlk kez sarayda batı müziği dinlenmeye başladı.

NİZİP SAVAŞI (1839) – MISIR SORUNUNUN DEVAMI

  • Osmanlı vergilerini almak için Kavalalı’ya, Kaptan-ı Derya Ahmet Paşa’yı saldırttı.
  • Ahmet Paşa donanmayı Kavalalı’ya teslim etti. (Firari Ahmet Paşa olayı)
  • Osmanlı yenildi.
  • Hünkar İskelesi antlaşması çerçevesi içinde Ruslar yardım etmesin diye, İngilizler 1840 Londra Konferansı‘nı yaptılar.

LONDRA KONFERANSI (1840)

  • Osmanlı – İngiltere – Avusturya / Macaristan – Rusya – Prusya arasında imzalandı. (Fransa yok)
  • Mısır sorununu çözen antlaşmadır.
  • Mısır, Kavalalı ve oğullarında kalacak.
  • Suriye – Cidde – Adana – Girit, Osmanlı’da kalacaktır.

NOT 5: Mısır’ın yönetimi saltanata dönmüştür.  Ayrıca Mısır, ayrıcalık alan ilk Müslüman eyalet olmuştur.

Mısır’ı yönetenlere Hidiv denir. Hidiv = Sadrazam rütbesinde yönetici anlamındadır.

Londra Konferansı’na gitmeden önce 1839 Tanzimat Fermanı’nı yayınladık. Bu ferman Avrupa’nın iç işlerimize karışmasını engellemek için yayınlanmıştır.

Tanzimat Fermanı: Herkes için eşitlik üzerine kurulmuştur.

LONDRA BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (1841)

  • Osmanlı – İngiltere – Rusya – Avusturya / Macaristan – Almanya ve Fransa
  • Boğazlar Osmanlı’ya aittir ama ticaret gemilerine açık, savaş gemilerine kapalı kalacaktır.
  • Osmanlı’nın boğazlardaki hakimiyeti bitti. (Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne kadar)

1848 MACAR MÜLTECİLER SORUNU

  • Ruslar, Macarlara saldırdı.
  • Macar mülteciler, Osmanlı’ya sığındı.
  • Osmanlı, Macar mültecileri kabul ettiğinden Avrupa’da Osmanlı sempatisi başladı.

KIRIM SAVAŞI (1853 – 1856)

  • Osmanlı ve Rusya arasındaki savaştır.
  • Yayınlanan Tanzimat Fermanı’nın işe yaraması, isyanların azalması Rusların işine gelmedi.
  • Ayrıca Hünkar İskelesi ile aldıkları hakların Londra Boğazlar Sözleşmesi ile gitmesi Rusları rahatsız etti.
  • Ayrıca Kudüs’ü istediler.
  • Macar mültecileri istediler.
  • Rus elçisi Mançikof’u küstah hareketlerinden dolayı dövdük :). Bunun intikamı olarak Sinop Baskınını yaptılar ve donanmamızı yaktılar. (Donanmanın 4. kez yanışı)
  • İngiltere – Fransa – İtalya ve Avusturya-Macaristan, Osmanlı’yı destekledi. (Sebepleri; Macar mültecilerden doğan sempati ve Rusların boğazlara hakim olmasını istememeleri)
  • Dünya’daki son yelkenli gemi savaşında Sivastopol’de ki Rus donanması yandı.
  • Osmanlı ilk kez telgrafı kullandı (Kırım – Varna arası)
  • İlk kez İstikroz sözleşmesi imzaladık. (Dış borç alınması – İngiltere’den alındı)
  • Selimiye kışlasına, Florence Nightingale geldi. (Hemşire Lambalı Kadın) 

VİYANA PROTOKOLÜ (1856)

  • Kırım Savaşı’nı bitiren ateşkestir.

ISLAHAT FERMANI (1856)

  • Azınlıklara daha fazla hak verildi.
  • Avrupa’nın bu durumda hem etkisi hem de müdahalesi vardır!

PARİS BARIŞ ANTLAŞMASI (KONFERANSI) (1856)

  • Her iki taraf işgal ettiği yerlerden çekilecek.
  • Karadeniz tarafsız olacak. (Osmanlı’yı galip devletten mağlup devlete düşüren maddedir)
  • Boğazlar, Londra Konferans’ına göre devam edecek.
  • Kudüs’ün bakımı Avrupalı devletlere bırakıldı. Herkes sırasıyla bakacak. İlk bakan devlet Fransa’dır.
  • Eflak ve Boğdan özerk olacak.
  • Osmanlı, bu antlaşmada Avrupalı devlet statündedir ve toprak bütünlüğü korunmuştur.
  • Osmanlı ilk kez kapitülasyonların kaldırılması talebinde bulundu.

ABDÜLAZİZ (1861 – 1876)

  • İlk kez yurt dışı gezi yapan padişahtır. (İngiltere – Fransa ve Viyana)

NOT 6: Yurt dışını ilk gezen şehzade V. Murat‘tır. Abdülaziz ile birlikte gezmişlerdir.

  • Süveyş kanalını açmıştır. (Bu sayede Mısır’ın değeri arttı ve Akdeniz ticareti canlandı)
  • Piyomento ve Prusya siyasi gelişimlerini tamamladı. İtalya ve Almanya isimlerini aldılar.
  • Sedan Savaşı ile Almanya, Fransa’dan Alses-Loren bölgesini aldı. (Kömür yatakları)
  • Sırbistan – Karadağ – Bosna Hersek ve Bulgar isyanları çıkmıştır. (Çıkan isyanlardan dolayı Bulgar Kilisesine özerklik verilmiştir)
  • I. Mahmut döneminde Avrupa’ya gönderilen Jön Türkler geri döndüler.
  • Jön Türkler gelişleriyle meşrutiyet fikrini de getirdiler.
  • Mithat Paşa meşrutiyeti istedi, Abdülaziz kabul etmeyince tahta V. Murat’ı çıkardılar.
  • Ardından V. Murat’ı da indirip, yerine II. Abdülhamit’i geçirdiler.

II. ABDÜLHAMİT (1876 – 1909)

  • Ulu Hakan ve Kızıl Sultan unvanları vardır.

1876 TERSANE KONFERANSI

  • İngiltere – Fransa – Rusya arasında gerçekleşti.
  • Bulgaristan’a bağımsızlık kazandırmak amacı ile toplanıldı.
  • II. Abdülhamit, bu durumu engellemek için I. Meşrutiyet’i ilan etti.

I. MEŞRUTİYET

  • I. Meşrutiyet’in ilanında Mithat Paşa önemli bir yer oynamıştır.
  • 3 parçası vardır;
  1. Meclis-i Ayan: Padişah tarafından seçilecek.
  2. Meclis-i Mebusan: Halk seçecek.
  3. Heyet-i Vükela: Hükümet olarak görev yapacak.
  • İlk kez Meşrut-i Monarşi’ye geçildi.
  • I. Meşrutiyet işe yarayınca 1877 – 1878 Osmanlı – Rus Savaşı (93 Harbi) ortaya çıktı.

OSMANLI – RUS SAVAŞI (93 HARBİ)

  • Tersane konferansı kararlarının kabul edilmemesi,
  • Meşrutiyet ile isyanların azalması,
  • Rusların tekrar boğazlarda söz hakkı istemesi sebepler arasındadır.
  • Ruslar, Batı’da Eflak – Boğdan – Plevne – Yeşilköy (İstanbul) bölgelerini işgal etti. Bu işgalleri Gazi Osman Paşa karşıladı.
  • Rusları, Doğu’da Kars – Ardahan – Batum – Erzurum bölgelerini işgal etti. Bu işgalleri Gazi Ahmet Muhtar karşıladı.
  • Doğu’da ki bu savaşlarda Aziziye Tabyaları kuruldu.
  • Nene Hatunbu savaşta boy göstermiştir.
  • Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre kitabı 93 Harbi dönemini konu almaktadır.
  • Batı’dan büyük miktarda göç aldık. (93 Muhacirleri)

AYESTEFANOS (YEŞİLKÖY) ANTLAŞMASI (1878)

  • Bir Büyük Bulgar Krallığı’nın kurulması talep edildi.
  • Romanya – Sırbistan – Karadağ  bağımsız, Bosna – Hersek özerk olsun denildi.
  • Ruslara tazminat ödenmesi istendi.
  • Kars – Ardahan – Batum – Doğu Beyazıt, Ruslar tarafından istendi.
  • Girit’teki Rumlarla, Doğu’daki Ermenilere ıslahatlar yapılsın istendi. (Ermeni Sorunu ilk kez bir belgeye girmiş oldu)
  • Fakat bu antlaşmada Sevr Antlaşması gibi ölü bir antlaşma oldu. (Meclis olmadığından dolayı)
  • Ayestefanos Antlaşması yerine Berlin Antlaşması imzalandı.

BERLİN ANTLAŞMASI (1878)

  • Osmanlı – Rusya – İngiltere arasında gerçekleşti.
  • Bulgar Krallığı’nın kurulmasına karar verildi. Osmanlı’ya bağlı olacak ve yöneticisini Osmanlı atayacak. (İlk atanan prens Aleka Paşa‘dır)
  • Romanya – Sırbistan ve Karadağ bağımsız oldular.
  • Bosna – Hersek özerk oldu.
  • Ruslara tazminat verildi.
  • Kars – Ardahan ve Batum, Ruslara verildi.
  • Doğu Beyazıt, Osmanlı’da kaldı.
  • Rumlara ve Ermenilere ıslahatlar yapıldı. (İlk kez Ermeni Sorunu uluslararası bir belgede geçti)

NOT 7: Artık Osmanlı toprak bütünlüğünün korunmadığını anlıyoruz.

NOT 8: İngiltere, Ayestefanos Antlaşmasından önce, Kıbrıs’ı askeri üs olarak almıştır!

  • İstibdat Dönemi başladı.
  • Tunus ve Fas’ı, Fransa aldı.
  • Muharrem Kararnamesi yayınlandı. (Duyun-u Umumiye kuruldu)
  • Almanlarla kurulan 3B projesi hayata geçti.

DÖMEKE MEYDAN SAVAŞI (1897)

  • Osmanlı – Yunanlar arasında gerçekleşmiştir.
  • Osmanlı Devleti’nin kazandığı son meydan savaşıdır.
  • M. Kemal’in katılmak isteyip katılamadığı savaştır. (Yaşı küçük olduğu için)
  • Girit kaybedildi.

1908 REVAL GÖRÜŞMELERİ

  • II. Meşrutiyet’in ilanına sebep olmuştur.
  • 1909’da II. Abdülhamit tahttan meclis kararı ile indirilmiştir. (Tahttan bu şekilde indirilen ilk padişahtır)

NOT 9: II. Meşrutiyet’i bitiren olay İstanbul’un işgalidir. (Meclis kapandı)

Meşrutiyetlere ve Abdülhamit dönemi ve sonrasına İnkılap Tarihi Ders Notları kısmında daha derinlemesine değineceğiz!

19. YÜZYIL DAĞILMA DÖNEMİ ISLAHATLARI

II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI

SENED-İ İTTİFAK (1808)

  • Divan-ı Hümayun kaldırıldı. Nazırlıklar kuruldu.
  • İlk demokratik belgedir. 
  • Avrupa’daki Magna Carta’ya benzer.
  • Memurlara fes, pantolon, ceket uygulaması getirildi.
  • Tımar kaldırıldı, memurlar maaşa geçti.
  • Müşirlikler kuruldu (Askeri valilikler) – Kazalar merkeze bağlandı.
  • İlk kez posta ve karantina teşkilatları kuruldu.
  • Mürur Tezkeresi uygulandı. (Ülke içi pasaport) – İstanbul’a giriş için kullanıldı.
  • Devlet dairelerine portresini astırdı.
  • Takvim-i Vekayi (İlk resmi gazete) çıkarıldı.
  • Müsadere büyük ölçüde kaldırıldı. (Tam olarak kaldırılması Tanzimat ile)
  • Askeri işler için Dar-ı Şurayı Askeri
  • İdari işler için Dar-ı Şurayı Bab-ı Ali
  • Hukuki işler için Meclis-i Valayı Ahkamı Adliye kurulmuştur.

ASKERİ ALANDA YAPILAN ISLAHATLAR

  • Vaka-i Hayriye (Hayırlı olay) ile Yeniçeri ocağı kaldırıldı.
  • Sekban-ı Cedid kuruldu, daha sonra yerine Eşkinci Ocağı açıldı.
  • Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir ordu kuruldu. Ordunun başına Seraskerlik makamı getirildi. (Rusçuklu Hüseyin Paşa)
  • Mekteb-i Fünunu Harbiye açıldı (Subay okulu)
  • Tımarlı sipahi olmadığı için eyaletlere redif birlikleri kuruldu.
  • Mehterhane kaldırıldı. Yerine Mızıka-yı Hümayun kuruldu. (Donizetti Paşa)
  • İlk kez Anadolu ve Rumeli’de askeri amaçlı nüfus sayımı yapıldı.
  • Bu sayımda erkekler ve hayvanlar sayıldı. Erkekler askeri amaçlı, hayvanlar ekonomik amaçlı sayıldı.

EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN ISLAHATLAR

  • Avrupa’ya ilk kez öğrenci gönderildi, masraflarını devlet karşıladı (Jön Türkler)
  • İstanbul’da kız ve erkekler için ilköğretim zorunlu oldu.
  • Mekteb-i Maarif-i Adliye açıldı. (Memur yetiştirme – Enderun Mektebi tarzı)
  • İlk buharlı gemi Buğu Gemisi İngiltere’den satın alındı.
  • Yurt dışı gezilerde pasaport uygulaması başladı.
  • İlk kez yurt içi geziler yapıldı. (II. Mahmut)
  • Mekteb-i Tıbbiye açıldı.

EKONOMİK ALANDA YAPILAN ISLAHATLAR

  • Eser-i Hayır ve Mesir-i Bahri isminde ilk yerli buharlı gemiler yapıldı.
  • Yerli malı kullanımı sert bir şekilde teşvik edildi. (III. Selim döneminde nazikçe teşvik edilmişti)
  • Narh sona erdi, serbest ekonomiye geçildi.
  • Yedi vahit usulü yani tekel uygulaması bitti.
  • İhtisap ağalığı kuruldu (Esnafla ilişkileri düzeltmek için)
  • İane-i cihadiye vergisi uygulandı. (Redif birliklerinin ihtiyaçları için)
  • Mali yılbaşı Mart ayı olarak düzenlendi.

ABDÜLMECİD DÖNEMİ ISLAHATLARI

  • Tanzimat Fermanı (1839) ve Islahat Fermanı (1856) ilan edildi.
  • Meclis-i Ali Tanzimat kuruldu. (Islahatları düzenleme amacıyla)
  • Köle ticareti yasaklandı.
  • 1840 Posta Nezareti kuruldu.
  • İlk telgraf hattı kuruldu. Telgraf Nezareti oluşturuldu (Kırım-Varna-Edirne arası)
  • Ceride-i Havadis ilk yarı resmi gazete basıldı.
  • Kafa kağıdı denilen kimlik uygulaması başladı.
  • 1851’de Kanunu Cedit (Ceza Kanunu) çıkarıldı.
  • 1858’de Arazi Kanunu ile topraklar yeniden düzenlendi.
  • Umur-u Zaptiye (Jandarma) kuruldu.

EĞİTİM – KÜLTÜR ve BAYINDIRLIK ALANINDA YAPILAN ISLAHATLAR

  • 1841 Meclis-i Maarif-i Umumiye açıldı. (MEB)
  • 1842 Ebe Mektebi açıldı.
  • 1845 Darülfunun binasının temeli atıldı.
  • 1847 Darülmüallim (Öğretmen okulu) açıldı
  • Ercümen-i Daniş açıldı.
  • 1858’de ilk kız rüştiyesi açıldı.
  • İlk kez idadiler (liseler) açıldı.
  • Polis teşkilatı kuruldu.
  • 1860 Tercüman-ı Ahval yayına başladı. (İlk özel Türk gazetesi – Şinasi ve Agah Efendi)

ABDÜLAZİZ DÖNEMİ ISLAHATLARI

YÖNETİM VE HUKUK ALANINDA YAPILAN ISLAHATLAR

  • Divan-ı Ali Muhasebat (Sayıştay) kuruldu.
  • 1868 Şurayı Devlet (Danıştay) kuruldu.
  • 1868 Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Yargıtay) kuruldu.
  • 1868 Ahmet Cevdet Paşa önderliğinde Mecelle (Medeni Kanun) oluşturuldu.
  • 1869 Nizamiye Mahkemeleri kuruldu. (Batı tarzı mahkeme)
  • İlk kez Avrupa seyahati yapıldı. (Fransa – Almanya – Belçika – İngiltere – Avusturya) (V. Murat’da birlikte geldi)
  • Vilayet Nizamnamesi ile eyaletler vilayet adını aldı.
  • Düstur dergisi çıkarıldı. Kanun ve yönetmelikler yayınlandı. (Resmi dergi)
  • 1862 Türkiye’de ilk defa posta pulu kullanıldı. (Para gibi kullanılan kıymetli pullar)

EKONOMİ ALANINDA YAPILAN ISLAHATLAR

  • 1863 Bank-ı Şahane-i Osman açıldı.
  • 1867 Ziraat Bankası’nın temeli olan Memleket Sandıkları açıldı.
  • 1875 Ramazan Kararnamesi ilan edildi (İflas açıklaması)
  • Çırağan ve Beylerbeyi Sarayları yapıldı.

EĞİTİM ALANINDA YAPILAN ISLAHATLAR

  • Darülfünun, Robert Koleji ve Darüşşafaka açıldı.
  • Darülmuallimat (Kız öğretmen okulu) açıldı.
  • Darül Muallim-i Ali (İdadilere öğretmen yetiştirme) okulları kuruldu.
  • Maarif-i Umumiye Nizamnamesi yayınlanarak yabancı okullar denetlendi. Tarih dersi zorunlu tutuldu.
  • 1867 Muhbir gazetesi yayınlandı. (Avrupa’da çıkan ilk Türk gazetesi)
  • Terakki-i Muhadderat isimli ilk kadın dergisi çıkarıldı. (Fatma Aliye)
  • Rasathane-i Amire yerine Kandilli Rasathanesi kuruldu.
  • Hilal-i Ahmer (Kızılay) kuruldu.
  • İlk mizah dergisi Diyojen çıktı. (Teodor Kasap)
  • Şeker Ahmet Paşa ilk resim sergisini açtı.

II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ ISLAHATLARI

  • Devlet idaresi Yıldız Sarayı’na taşındı.
  • Teşkilat-ı Mahsusa kuruldu. (İstihbarat)
  • Tarih-i Osmani Encümeni açıldı. (Osmanlı tarihini araştırma kurulu)
  • Sanay-i Nefise Mektebi açıldı. (Güzel sanatlar okulu)
  • Haydarpaşa Garı açıldı.
  • Şişli Hamidiye Etfal Hastanesi açıldı. (Etfal çocuk demektir)
  • İtibar-ı Milli Bankası kuruldu. (İttihat ve Terakki)
  • 1881 Muharrem Kararnamesi yayınlandı (İflas açıklaması)
  • Dış borçları ödeyemeyecek duruma geldik. (Duyun-u Umumiye kuruldu)
  • 1883 Reji İdaresi kuruldu. (Tütün ve alkol ürünleri için)
  • 1888 Ziraat Bankası kuruldu.
  • Duyun-u Umumiye ile; Gümrük, Tuzla, Maden ve Orman gelirlerine el konuldu.
  • Ziraat mektebi ve Baytar okulu açıldı.
  • Bağdat ve Hicaz demiryollarına başlandı.
  • Mecelle uygulanmaya konuldu.
  • Hamidiye alayları kuruldu.
  • 1881 Müze-i Hümayun kuruldu. (Osman Hamdi Bey)
  • Telefonun icadından 5 sene sonra 1881’de ilk hat İstanbul’da kuruldu. (Posta ve Telgraf Nezareti ve Yeni Camii arasında kuruldu)
  • Kanun-i Esasi ilan edildi (1876)
  • 1908 Osmanlı Milli Olimpiyat Cemiyeti kuruldu (Selim Sırrı Tarcan)
  • Osmanlı’nın temsil edildiği ilk olimpiyat olan 1908 Londra Olimpiyatları‘nda bu oyunlara özel olarak çağrılan jimnastikçi Aleka Mulas ile katıldı.
  • İlk kez resmi olarak katıldığımız olimpiyat ise 1912 Stockholm olimpiyatlarıdır. Selim Sırrı Tarcan idareci, Vahram Papazyan ve Mıgırdiç Mıgıryan tarafından temsil edildik.

NOT 10: Selim Sırrı Tarcan ilk beden eğitimi öğretmenidir.

Hüseyin Faruk YILDIRIM

Fen ve teknoloji dışında, sinema, fantastik edebiyat ve tarih sevdalısı, sıkı bir Yüzüklerin Efendisi hayranı.

2 Yorum

  1. Hocam Allah razı olsun çok güzel anlatmışsınız izninizle konu anlatımlarınızın çıktılarını alacağım bir de hocam nacizane bu anlatımları PDF olarak paylaşmanız mümkün mü ?

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu