Bu yazıda neler okuyacaksınız?
F.8.2.4. Adaptasyon (Çevreye Uyum)Önerilen Süre: 2 ders saati
Konu / Kavramlar: Adaptasyon, doğal seçilim, varyasyon
F.8.2.4.1. Canlıların yaşadıkları çevreye uyumlarını gözlem yaparak açıklar. Adaptasyonların kalıtsal olduğu vurgulanır.
ADAPTASYON
Adaptasyon Nedir ?
Canlıların yaşadığı çevreye kalıtsal uyumuna adaptasyon denir. Adaptasyonla canlı yaşama şansı artar. Adaptasyonda gen yapısı değiştiği için kazanılan özellikler sonraki nesillere aktarılır. Canlılarda meydana gelen adaptasyonlar biyolojik çeşitliliğe katkı sağlamaktadır.
Canlılar yaşamını kolaylaştıran çeşitli adaptasyonlar gösterirler.
- Beslenme: Kuşların beslenmek için göç etmesi
- Barınma: Canlıların barınmak için yuva yapmaları
- Üreme: Bitkilerde tohumun çimlenebilmesi için besin depo etmesi, tozlaşmayı sağlamak için bal özü salgılamaları, tohumlarının kalın kabukla sarılmış olması
- Avlanma: Kutup ayılarının avına fark edilmeden yaklaşabilmesi için beyaz olması
- Düşmanlarından korunma: Çekirgenin kuşlardan gizlenebilmesi için yeşil renkte olması
- Bulundukları iklime uyum sağlama: Kutup ayılarının yağ depolaması ve kalın kürkünün olması
Adaptasyona Örnekler
- Kutup ayılarının beyaz renkli olması, geniş ayakları olması, yağ depo etmesi
- Develerin uzun kirpikli olması, hörgücünde su tutması, kulağının kıllı olması, geniş ayakları olması
- Nilüfer bitkisinin geniş yaprakları olması, yapraklarında hava boşlukları olması
- Kaktüslerin diken yaprakları olması, gövdesinde su depo etmesi
- Ördek ve Kazların suda yüzmek için ayaklarının perdeli olması
- Zebraların çizgili görünüme sahip olması
- Penguenlerin ayakları perdeli olması, deri altında yağ depolaması
- Deve kuşlarının bacakları uzun ve kaslı olması
- Kartalların ayaklarında sivri pençeleri olması, gagasının sivri olması
- Köpek balığının sırt ve karın bölgelerinin farklı renkte olması (Fark edilmeyi zorlaştırır)
- Tırpana balığının kuyruğunda elektrik üretmesi (Karşı cinsle iletişim kurma, düşmanlarından korunma)
- Balıkların fazla sayıda yumurta ve sperm üretme (Üreme şansını artırır)
- Kurbağaların sinekleri yakalayabilmek için dilinin uzun olması, derilerinin nemli olması, ayaklarının perdeli olması, fazla sayıda yumurta üretmeleri (Üreme), erkek kurbağaların vıraklayarak dişilerin dikkatini çekmesi (Üreme)
- Bukalemunların bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi
- Yarasaların, karanlıkta avlanmak ve yön bulabilmek için ses dalgalarını kullanması
- Örümceklerin ağ örebilmesi
- Fillerin uzun hortumu, büyük kulaklarının olması
- Palmiye ağaçlarının terlemeyi kolaylaştıran geniş yapraklarının olması
- Alabalıkların yumurta bırakmak için nehir akıntısına ters yüzmeleri
- Zürafaların ağaçların üst dallarındaki yaprakları yiyebilmesi için boynunun uzun olması, su içmeden uzun süre yaşayabilmesi
- Köstebeklerin toprak kazmaya yarayan ayaklarının olması
- Dil balığının üzerinde yattığı taşların renginde olması
- Kertenkelelerin tehlike anında kuyruğunu koparması
- Elma tohumlarının tohumların meyve içerisinde olması
- Deniz kaplumbağasının yüzmeyi sağlayan palet şeklinde ayaklarının olması
- Ağaçların yapraklarını dökmesi
- Göçmen kuşların göç etmesi
- Bazı canlıların kış uykusuna yatması
- Çölde yaşayan canlıların uzun kulaklı ve kuyruklu olması
- Soğuk bölgelerde yaşayan canlıların kısa kulaklı olması
Varyasyon (Tür İçi Çeşitlilik)
- Aynı türe ait canlıların farklı ekosistemlerde farklı özellikler kazanmasına varyasyon (tür içi çeşitlilik) denir.
Varyasyona Örnekler
- Kara kaplumbağası ve su kaplumbağası
- İnsanlarda ten renginin, göz renginin farklı olması
- Ayılarının değişik renklerde olması
Doğal Seçilim (Seleksiyon)
- Doğaya uyum sağlayan canlıların yaşamına devam etmesi, uyum sağlayamayanların ise yok olmasına doğal seçilim (seleksiyon) denir.
