Coğrafya KPSS ders notlarımıza Türkiye’de Dalgaların Oluşturduğu Şekiller ve Kıyı Tipleri konusu ile devam ediyoruz.

TÜRKİYE’DE DALGALARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER VE KIYI TİPLERİ

1. DALGALARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

Dalgaların oluşturduğu yer şekillerini aşındırma ve biriktirme durumuna göre ikiye ayıracağız.

1.1. DALGA AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ

a. Falez (Yalıyar)

• Kıta sahanlığının dar yani kıyı derinliğinin fazla olduğu yerlerde oluşan uçurumlardır.
• Doğu Karadeniz, Batı Karadeniz ve Akdeniz Bölgesi’nin Antalya bölümünde görülür.
• Kısaca deniz kıyısında görülen dik uçurumdur.

b. Doğal Köprü

• Derin kıyılardaki aşınma faaliyetleri sırasında, tabakaların zayıf kesimlerinin aşınması mağara ve köprülerin oluşmasına yol açar. Ayrıca bu mağaraların içten birleşmesi ile doğal köprüler meydana gelir.

1.2. DALGA BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Kıta sahanlığının geniş yani denizlerin sığ olduğu kısımlarda görülür.

a. Plaj

b. Kıyı Kordonu ve Oku

• Girinti ve çıkıntının çok olduğu yerlerde oluşur.

c. Lagün (Denizkulağı) (Kıyı Set Gölü)

• Kıyı kordonu ile bir kıyı koyu önünün dalgalarla taşınan kumlarla kapatılması sonucu oluşur.

d. Tombolo (Saplı Ada)

• Tombolo veya Saplı Ada, kıyı dili veya resif gibi dar birikim şekilleriyle ana karaya bağlanan adalardır. Bağlandıktan sonra adanın ismi bağlı ada olur. Eğer birkaç ada resiflerle bir araya gelerek deniz seviyesinin üzerinde formlar oluşturuyorsa bu şekle tombolo kümesi denir.
• Akarsu yaparsa Delta Ovası oluşur. Dalga yaparsa Tombolo oluşur.
• Sinop ve Kapıdağ Yarımadaları.

2. KIYI TİPLERİ

a. Boyuna Kıyı Tipi

• Dağların kıyıya paralel olduğu kıyılardır. (Akdeniz ve Karadeniz)

b. Enine Kıyı Tipi

• Dağların kıyıya dik olduğu kıyılardır. (Ege)

c. Limanlı Kıyı Tipi

• Koy ya da körfezlerin giriş kısımlarının kıyı okları ile kapanmasıyla ya da geniş tabanlı vadilerin deniz suyu ile dolmasıyla olur.

d. Dalmaçya Kıyı Tipi

• Türkiye’de ki ter örneği Teke kıyılarıdır.

e. Ria Kıyı Tipi

• İstanbul ve Çanakkale Boğazı ve İstanbul’da bulunan Haliç bu kıyı tipine örnektir.

f. Watt Kıyı Tipi

• Türkiye’nin özel konumundan dolayı görülmez.

g. Haliç Kıyı Tipi

• Türkiye’nin özel konumundan dolayı görülmez.

h. Fiyort Kıyı Tipi

• Türkiye’nin matematiksel konumundan dolayı görülmez.

ı. Skayer Kıyı Tipi

• Türkiye’nin matematiksel konumundan dolayı görülmez.

i. Mercan Kıyı Tipi

• Türkiye’nin matematiksel konumundan dolayı görülmez.