Lozan Barış Antlaşması – KPSS Ders Notu

Hüseyin Faruk YILDIRIM

0 2.394 3 dakika okuma süresi

Bu yazıda neler okuyacaksınız?

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923)

İnkılap Tarihi KPSS ders notlarına Lozan Barış Antlaşması ile devam ediyoruz. Bu yazıda Lozan Barış Antlaşması’nın detaylarına değineceğiz.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923)

Lozan Barış Antlaşması’nın Genel Hatları

TBMM, İngiltere, İtalya, Fransa, Yunanistan, Bulgaristan, Rusya, Romanya, Yugoslavya, Belçika, Portekiz ve Japonya katıldı.
ABD gözlemci olarak katıldı. (Sadece gözlemci olarak katılmasının sebebi Monrea Doktrini’dir)
Lozan’ı imzalayan I. TBMM, onaylayıp kabul eden II. TBMM’dir.
M. Kemal, yapılan katliamları göstermek ve konferansa hakim olmak için İzmir’de yapılmasını talep etti. Kabul edilmedi İsviçre’nin Lozan kentinde yapıldı.
Mondros’un yerine; Mudanya, Sevr’in yerine Lozan Antlaşması yapıldı.
Türkiye adına; İsmet Paşa, Hasan SAKA, Dr. Rıza NUR, Haim Nahum (Yahudi) gibi isimlerin bulunduğu 34 delege katıldı.
Kapitülasyonlar, Misak-ı Milli ve Ermeni yurdu konusunda asla taviz verilmemesi istendi.
İkilik çıkarmak için iki hükümette seslendi. (İstanbul Hükümeti ve TBMM) – (Bu durum üzerine 1 Kasım 1922’de Saltanat Kaldırıldı; Bu durum I. TBMM’nin yaptığı ilk ve tek inkılaptır)
İsmet Paşa “Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık; bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz.” sözünü söyledi.

Lozan Barış Antlaşması’na TBMM’nin Katılma Nedenleri

Misak-ı Milli’yi gerçekleştirmek.
Ermeni devletinin kurulmasını engellemek.
Kapitülasyonları kaldırmak.
Devletler ile sorunları çözmek.

Not: Bazı konularda antlaşma sağlanmasına rağmen; Osmanlı borçları, Musul, Boğazlar, Kapitülasyonlar gibi konularda sonuç alınmayınca 4 Şubat 1922’de konferans dağıldı.

İsmet Paşa konferans dilini Türkçe yaptı.
İzmir İktisat Kongresi, Lozan’ın 2. etabında kapitülasyonların kaldırılmasında etkili olan kongredir!
Lozan’ın ilk kısmında istediklerimiz olmayınca Türk Ordusu İstanbul, Boğazlar ve Musul üzerine harekete geçmek için hazırlıklara başladı. İki tarafta savaşı göze alamadıkları için Fransa’nın isteği ile 23 Nisan 1923’te tekrar toplanıldı.
Yeniden toplanma sonucu Musul hariç tüm konularda antlaşma sağlandı.
Lozan 24 Temmuz 1923’te imzalandı. 23 Ağustos 1923’te II. TBMM tarafından onaylandı.
Musul sorunu 9 ay sonra görüşülecek kararı alındı.

Lozan Barış Antlaşması’nın Maddeleri

Sınırlar

Sovyet Sınırı; Kars ve Moskova ile çizilen yerler kabul edildi.
Suriye Sınırı; Fransa ile yapılan Ankara Antlaşması kabul edildi.
İran Sınırı; Kasr-ı Şirin ile çizilen sınırlar küçük değişiklikler ile kabul edildi.
Irak Sınırı; İngiltere ve Türkiye, Musul konusunda anlaşamadı, bu konu 9 ay sonrasına ertelendi.
Batı Sınırı; Doğu Trakya Türkiye’ye verildi. Karaağaç ve yöresi Yunanistan’dan alınacak savaş tazminatına sayıldı. Ege adalarının Türkiye sınırına yakın yerlerinde Yunanistan asker bulundurmayacak kararı alındı.
Yunan Sınırı; Mudanya Antlaşması kabul edildi.
Bulgar Sınırı; Balkan Savaşları ile imzalanan İstanbul Antlaşması kabul edildi.

Adalar

Bozcaada (Taşoz), Gökçeada (İmroz) ve Tavşan Adaları Türkiye’ye verildi.
Rodos, 12 Ada ve Meis adaları İtalya’ya verildi.
Diğer Ege adaları silahlandırılmamak şartıyla Yunanistan’a verildi.

Not: Kıbrıs ve Mısır’ın yönetimi İngilizlere verildi.

Boğazlar

Boğazlar Milletler Cemiyeti’nin garantisinde uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecekti. (Rusya, Japonya, Bulgaristan, Türkiye’yi desteklemiştir)
Komisyon başkanı Türk olacaktır.
Boğazların 2 yakasında da 15er km.lik alanda asker olmayacaktır.
Ticaret gemileri serbestçe, savaş gemileri sınırlı olarak geçebilecektir.
Türkiye olağanüstü durumlarda asker yerleştirebilecektir.

Not: Bu durum egemenlik haklarımıza terstir fakat Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde giderilecektir!

Kapitülasyonlar

Tüm kapitülasyonlar kaldırıldı. (Tam olarak lehimize olan maddedir) – İzmir iktisat kongresinin büyük faydası olmuştur.

Azınlıklar

Bütün azınlıklar Türk vatandaşı sayılacaktır.
Hiçbir ayrıcalıkları olmayacaktır.
İç işlerimize müdahaleler son bulmuş, Ermeni devleti hayali sona ermiştir.

Nüfus Mübadelesi

Batı Trakya Türkleri, Gökçeada, Bozcaada ve İstanbul’da ki Rumlar mübadele dışında tutulacaktır.
Anadolu ve Doğu Trakya’da ki Rumlar Yunanistan’da ki Türkler ile değiş tokuş edilmiştir.

Dış Borçlar

Bu durum daha çok Fransa ile sorun oldu.
Duyun-ı Umumiye idaresi kaldırıldı.
Borçlar Osmanlı’dan ayrılan devletlere bölüştürüldü.
Bize düşen kısmını TL ya da Fransız Frangı ile kağıt para esasına göre ödenmesi sağlandı, taksitlendirme yapıldı.
1929 Dünya Ekonomik bunalımı sebebiyle 1933’te yeniden taksitlendi.
1954’e kadar ödedik.

Not: Bu durum Türkiye’nin Osmanlı’nın devamı olduğunu gösterir niteliktedir.

Savaş Tazminatı

I. Dünya Savaşı nedeniyle bizden istenen tazminattan vazgeçildi.
Yunanistan tazminatı ödeyemeyeceğinden Karaağaç ve Bosnaköy’ü bize verdi. (Bu durum Yunanistan’ın savaş suçlusu olduğunu gösterir)

Yabancı Okullar

Tamamı MEB’e bağlandı.
Tarih ve Türkçe öğretmenleri Türk olacaktır.
Türk müfettişler tarafından denetlenecektir. (Bu durum 1926’da Fransızlarla soruna dönüşecek fakat yine Lozan’da ki gibi çözülecektir)

Not: Tamamen lehimize olan maddelerden biri de yabancı okullar maddeleridir.

Fener Rum Patrikhanesi

Türkiye’den çıkarılması gündeme geldi fakat kabul edilmedi.
Dış güçlerle ve azınlıklarla hareket eden Fener Patrikhanesi’nin “Ekümenlik (Evrensellik)” yetkileri kaldırıldı.
Rum Patrikhanesi’nin İstanbul’da kalmasına karar verildi.
1926 Medeni Kanun ile dini yetkileri dışındaki tüm yetkileri kaldırıldı.

İstanbul’un Boşaltılması