Bu yazıda neler okuyacaksınız?
Gölgeyi Değiştirelim Deneyi
5. sınıf fen bilimleri deneylerinden gölgeyi değiştirelim deneyini aşağıdaki adımları takip ederek sizlerde uygulayabilirsiniz.
Kazanımlar:
F.5.5.4.2. Tam gölgeyi etkileyen değişkenlerin neler olduğunu deneyerek
keşfeder.
GÖLGEYİ DEĞİŞTİRELİM DENEYİ
1. Deneyin Amacı
- Gölge büyüklüğünü etkileyen faktörleri gözlemek.
2. Deneyin Malzemeleri
- Işık kaynağı,
- Beyaz levha,
- 3 adet üçayak,
- Üçgen şeklinde kesilmiş mukavva,
- Pencere camı,
- Buzlu cam,
- Metre.
3. Deneyin Yapılışı
- Düzenek kurularak üçgen cisim ışık kaynağı ile beyaz pano arasına panodan 50 cm uzak olacak şekilde yerleştirilir.
- Bu durumda gölge boyu ölçülür.
- Ardından tabloda verilen durumlar için gölge boyu tekrar ölçülür ve bağımlı, bağımsız ve sabit tutulan değişkenler belirlenir ve tablo verilere göre doldurulur.
- Daha sonra pencere camı ve buzlu camı üçgen cisim yerine kullanarak gölge oluşumu gözleyelim.
- Üçgen cisim yerine başka cisimler kullanılabilir. Tahta silgisi, kalem, bilardo topu vb…
Not: Etkinlik cep telefonu flaş ışığı ve tahta kalemi ile çok kolay bir şekilde ekstra deney düzeneği gerekmeden de kolayca yapılabilir. Kalem flaş ışığına yakınken duvarda ya da tahtada büyük gözlenebilir.
Not: Etkinlik, ışık kaynağı bir karton kutu ile öğrencilerden gizlenip (önüne tuttuğumuz cismi görmeyecek şekilde) gölgesi oluşturulan cismi tahmin etmeleri sağlanarak eğlenceli bir oyuna da dönüştürülebilir.
4. Alınan Veriler
| Durum | Cismin fenere uzaklığı(cm) | Gölge boyu (cm) | Bağımsız Değişken | Bağımlı Değişken | Kontrol Değişkeni |
| Perde cisim ve fener 50 cm aralıklarla yerleştirildi. | |||||
| Fener cisme yaklaştırıldı. | |||||
| Fener cisme uzaklaştırıldı. | |||||
| Cisim fenere yaklaştırıldı. | |||||
| Cisim fenerden uzaklaştırıldı. |
5. Sorular
- Gölge nasıl oluşmaktadır? Gölge oluşumu etkileyen faktörler nelerdir?
- Saydam ve yarı saydam cisimlerin gölgesi oluşuyor mu?
- Gölge şekline bakarak hangi cisme ait olduğu tahmin edilebilir mi?
6. Sonuçlar
- Cisim ile fener arasındaki mesafe azaldıkça ve cisimle perde arasındaki mesafe arttıkça(ışık kaynağı sabitken) gölge boyu artmaktadır.
- Gölge oluşumu için cismin ışığı geçirmemesi gerekir bu sebeple saydam cisimlerin gölgesi oluşmaz. Yarısaydam cisimlerse koyu olmayan bir gölge oluşturur.
- Cisimlerin gölgesi şekline benzer bu sebeple gölgesinin şekli bilinen cisimlerin şekli de belirlenebilir. (Cisimler açılı bir şekilde tutulduğunda gölgeleri gerçek şekillerinden farklı olabilir.)
