IŞIĞIN YAYILMASI

Bir kaynaktan çıkan ışık, herhangi bir engelle karşılaşmıyorsa her yönde ve doğrultuda doğrusal olarak yayılır.

Işığın izlediği yol, ışınlar çizilerek gösterilir. Düz bir çizgiden oluşan ve ışığın gittiği yönü tarif etmek için o yönde ok işareti konularak çizilen işarete ışın denir. “ → ” şeklinde gösterilir.

IŞIĞIN YANSIMASI

• Işık kaynağından çıkan ışığın bir yüzeye çarparak geldiği ortama geri dönmesine yansıma denir.
• Düz ayna, alüminyum folyo gibi cisimler üzerine ışık gönderildiğinde ışık, yansımaya uğrar.
• Işık ışınları çarptığı yüzeyin türüne göre düzgün yansıma ve dağınık yansıma olmak üzere iki farklı şekilde yansır.

Düzgün yansıma: Işık kaynağından çıkan paralel ışık ışınlarının yüzeye çarptıktan sonra yine birbirine paralel olarak yansımasına düzgün yansıma denir.

Durgun su yüzeyi, ayna, buruşturulmamış alüminyum folyo gibi yüzeyler düzgün yansımaya sebep olur. Bu nedenle bu yüzeylerde net görüntü oluşur. Durgun sudaki kuşun, ayna önündeki çocuğun kendisini net görebilmesinin nedeni budur.

• Cisimlerin net görüntüsü oluşur.
• Düzgün alüminyum folyo, durgun su yüzeyi, düzlem ayna gibi yüzeylerde gerçekleşir.
• Düzgün ve parlak yüzeylerde gerçekleşir.
• Yansıtıcı yüzeye paralel gelen ışık ışınları yüzeye çarptıktan sonra yine paralel olarak yansır.

Dağınık yansıma: Işık kaynağından çıkan paralel ışık ışınlarının yüzeye çarptıktan sonra birbirine paralel değil de dağınık yansımasına dağınık yansıma denir.

Dalgalı su yüzeyi, kırılmış ayna, buruşturulmuş alüminyum folyo gibi yüzeyler dağınık yansımaya sebep olur. Bu nedenle söz konusu yüzeylerde net bir görüntü oluşmaz.

• Pürüzlü ve mat yüzeylerde gerçekleşir.
• Yansıtıcı yüzeye gelen ışık ışınları yüzeye çarptıktan sonra farklı yönlerde yansır.
• Cisimlerin net görüntüsü oluşmaz.
• Buruşturulmuş alüminyum folyo, dalgalı su yüzeyi, çaydanlık gibi yüzeylerde gerçekleşir.
• Yansıtıcı yüzeye gelen ışık ışınları yüzeye çarptıktan sonra farklı yönlerde yansır.

Yansıtıcı yüzeylere gelen ışın belli kurallara göre yansır.

• Işık kaynağından bir yüzeye ulaşan ışına gelen ışın Bu yüzeyden geldiği ortama geri dönen ışına ise yansıyan ışın denir. Gelen ışının düştüğü yüzeye dik olarak çizilen çizgi yüzeyin normali olarak adlandırılır.

Yüzeyin normali ile gelen ışın arasındaki açıya gelme açısı, yüzeyin normali ile yansıyan ışın arasındaki açıya ise yansıma açısı denir.

Yüzeye gelen ve yüzeyden yansıyan ışınların nasıl bir yol izleyeceğini yansıma kanunları ile açıklayabiliriz.

YANSIMA KANUNLARI

• Gelen ışın, yansıyan ışın ve normal aynı düzlemdedir.
• Gelme açısı, yansıma açısına eşittir.

NOT: Aynaya yüzeyine dik olarak (normalin üzerinden) gelen ışık kendi üzerinden geri yansır.

Işığın yansıması ile ilgili kurallar sadece düz yüzeyler için değil, bütün yüzeyler için geçerlidir. Işık tüm yüzeylerden yansırken yansıma kurallarına uyarak yansır. Normal doğrultusunda yüzeye gönderilen ışın yine yüzeyden dik olarak yansır.

IŞIĞIN MADDE İLE KARŞILAŞMASI

• Her madde ışığı aynı şekilde geçirmez.
• Maddeler, ışığı geçirme özelliklerine göre saydam, yarı saydam ve saydam olmayan (opak) maddeler olmak üzere üç gruba ayrılır.

Saydam maddeler: Eğer bir madde, üzerine düşen ışığın tamamına yakınını geçiriyorsa yani maddenin arkasından bakıldığında etraftaki nesneler net olarak görünüyorsa böyle maddeler saydamdır.

Cam ve şeffaf poşet gibi maddeler saydam maddelere örnektir.

Yarı saydam maddeler: Işığı kısmen geçiren maddelere yarı saydam maddeler denir. Yarı saydam maddelerde, ışık diğer tarafa tam olarak geçemediğinden arkadaki cisimler net olarak görünmez.

Buzlu cam, tül perde, sisli hava, yağlı kağıt yarı saydam maddelere örnektir.

Saydam olmayan (opak) maddeler: Işığı geçirmeyen maddelere saydam olmayan (opak) maddeler denir. Bu maddeler ışığı geçirmediklerinden diğer taraftaki cisimler görünmez.

Tahta, taş, beton duvar ve metal levha gibi maddeler saydam olmayan maddelere örnek olarak verilebilir.

TAM GÖLGE

Işık, tamamen geçemeyeceği bir cisimle (engel) karşılaşınca, cismin arkasında ışık almayan karanlık bir alan oluşur. Işığın saydam olmayan maddelerden geçememesi sonucunda oluşan bu karanlık bölgeye tam gölge denir.

Tam gölge, ışık kaynağından ışık almayan ve sınırları belli olan bölgedir. Gölge, ışığın doğrusal yolla yayılması sonucunda oluşur.

TAM GÖLGENİN BÜYÜKLÜĞÜ NELERE BAĞLIDIR?

Işık kaynağının, cismin veya ekranın yeri değiştirildiğinde; cismin gölgesinin büyüklüğü, yeri ve/veya şekli değişebilir.

• Işık kaynağı cisimden uzaklaşırsa cismin ekranda oluşan gölgesi küçülür.
• Işık kaynağı cisme yaklaşırsa cismin ekranda oluşan gölgesi büyür.

• Cisim ışık kaynağına yaklaşırsa cismin ekrandaki gölgesi büyür.

• Ekran, cisme yaklaşırsa veya cisim ekrana yaklaşırsa cismin gölgesi küçülür, şekli değişir.

• Ekran cisimden uzaklaşırsa cismin gölgesi büyür, şekli değişir.

TESTLER

Cevap Anahtarı İçin Tıklayın

[collapse]

5. Sınıf Işığın Yayılması Çalışma Yaprağını İndirmek İçin Tıklayın