Bu yazıda neler okuyacaksınız?
- KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ
- Kuva-i Milliye’nin Özellikleri ve Oluşma Nedenleri
- Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler
- Doğu Cephesi
- Güney Cephesi
- Batı Cephesi Cephesi
- I. İnönü Savaşı
- Teşkilat-ı Esasiye (1921)
- Londra Konferansı (23 Şubat – 12 Mart 1921)
- Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)
- İstiklal Marşı’nın Kabulü (12 mart 1921)
- Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
- II. İnönü Savaşı
- Kütahya-Eskişehir Savaşı (10-24 Temmuz 1921)
- Tekalifi Milliye Emirleri (7-8 Ağustos 1921)
- Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
- Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)
- Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
- İtilafların Barış Teklifi Paris Mukarreratı (22 Mart 1922)
- Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (26 Ağustos – 18 Eylül 1922)
- Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ekim 1922)
İnkılap Tarihi KPSS ders notlarına Kurtuluş Savaşı Muharebeler Dönemi ile devam ediyoruz. Bu yazıda Kuva-i Milliye’nin özellikleri ve oluşma nedenlerine, Kurtuluş Savaşı cephelerine, I. ve II. İnönü, Eskişehir-Kütahya, Sakarya ve Büyük Taarruz savaşlarına, yapılan antlaşmalara ve son olarak Mudanya Ateşkes Antlaşması’na değineceğiz.
KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBELER DÖNEMİ
Kuva-i Milliye’nin Özellikleri ve Oluşma Nedenleri
- Mondros’tan sonra kendiliğinden oluşmuştur.
Kuva-i Milliye’nin Oluşma Nedenleri
- Osmanlı’nın 1. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkması
- Anadolu’da işgallerin başlaması
- Mondros’ta katliamların başlaması
- İstanbul Hükümeti’nin işgallere tepkisiz kalması
- Halkın can ve mal güvenliğinin kalmaması
- İlk direniş Hatay Dörtyol’da Kara Mehmet ile başlamıştır. 2. direniş ise Batı Anadolu‘dadır.
Kuva-i Milliye’nin Yararları
- Düşmanla savaştı, kayıplar verdirtti.
- Milli bilinci uyandırdı.
- Düzenli ordunun çekirdeği oldu.
- TBMM’ye karşı isyanları bastırdı.
- TBMM’ye zaman kazandırdı.
- En yoğun mücadele ettiği cephe Güney Cephesi’dir. (Fransız ve Ermenilere karşı)
Kuva-i Milliye’nin Zararları
- Otorite altına girmek istemediler.
- Düşmana karşı kesin bir zafer elde edemediler.
- Kendilerine karşı gelenleri cezalandırdılar.
- Bölgeseldir.
- Bazıları TBMM’ye isyan etti.
Düzenli Ordunun Kurulması (8 Kasım 1920)
- Kuva-i Milliye’nin halka baskı yapması, kendi düzenlerini oluşturmak istemeleri, otoriteye itaatsizlikleri düzenli ordunun kurulmasını gerekli kılmıştır.
- Gediz Yenilgisi ile düzenli ordu kurulmuştur.
- Batı cephesi ikiye bölündü.
- Batı cephesi Genelkurmay Başkanlığı’na bağlandı.
- Batı cephesine İsmet İNÖNÜ atanırken, Güney kısmına Refet BELE atandı. Refet BELE, İsmet İNÖNÜ’ye bağlıdır.
Düzenli Ordunun Kurulması İçin Yapılan Çalışmalar
- Firariler kanunu çıkarıldı.
- 2. kez İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
- Ankara’da merkez ordusu kuruldu.
- Diğer bölgelerde seyyar jandarma birlikleri kuruldu.
- Ankara’da Subay Mektebi açıldı. (3-4 aylık eğitimler veriyordu)
- Yeni vergiler konuldu.
- Duyun-ı Umumiye’nin gelirlerine el konuldu.
- Avrupa + Rusya + Afganistan ve Hindistan’dan yardımlar geldi.
- İtilaf depolarından silah çalındı.
- Fransızlar ve İtalyanlar Anadolu’dan çekilirken onlardan verdikleri zarardan dolayı silah alındı.
Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler
Doğu Cephesi
- Doğu Anadolu’da, Ermenilere karşı mücadele verildi. (Osmanlı’ya en son isyan eden azınlık Ermenilerdir.)
- Ermeni meselesi ilk kez 1878 Berlin Antlaşması ile uluslararası bir konu haline gelmişti.
- 1. Dünya Savaşı’nda 1915 yılında Ermeniler için, Tehcir Kanunu çıkarıldı. Suriye ve Filistin bölgelerine gönderildi. Fransızlar bu bölgelerde ki Ermenileri toplayarak Doğu Anadolu’ya saldırttı.
- General Harlbor Raporu ile Ermenilerin Doğu Anadolu üzerinde hiçbir hak iddia edemeyecekleri verdikleri beyanlar ve yaptıkları fiillerde suçlu oldukları ortaya çıkmıştır.
- 28 Eylül 1920’de TBMM emri ile Kazım KARABEKİR Ermenilere karşı taarruza geçmiştir.
- 3 Aralık 1920’de Ermeniler yenildi ve Gümrü Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmayı TBMM adına Kazım KARABEKİR imzaladı.
Not: XV. Kolordu Komutanı Kazım KARABEKİR, Şark Fatihi lakabını almıştır.
Gümrü Antlaşması Maddeleri
- Kars – Sarıkamış – Kağızman Türklere verilecek.
- Aras Nehri – Çıldır Gölü sınır olacak.
- Ermeniler, Sevr’i tanımayacak. (Sevr’den ilk vazgeçen devlet Ermeni Devletidir)
- Ermeniler, TBMM aleyhine çalışmalar yapmayacak.
- Olaylara karışmayan Ermeniler 6 ay içinde memleketlerine dönebilecek.
- Ermeniler isterse Türkiye onlara silah ve lojistik yardım yapacak.
Doğu Cephesi’nin Önemi
- TBMM tarafından ilk açılan ve ilk kapanan cephedir.
- TBMM’nin ilk siyasi başarısıdır.
- Düzenli ordunun ilk askeri başarısıdır.
- Türkiye ismi ilk kez Gümrü Antlaşması’nda kullanıldı.
- Misak-ı Milli’nin ilk adımı Doğu Cephesi’dir.
Not: Doğu’da ilk kurtarılan yer Kars’tır.
Not: TBMM’yi ilk tanıyan devlet + Misak-ı Milli’yi ilk tanıyan devlet + Sevr’den ilk vazgeçen devlet = Ermenistan’dır.
Batum Antlaşması
- Gürcistan ile imzalandı.
- Gürcülere bize ait olan yerlerden çekilmesi için ültimatom göndererek Posof Harekatı’nı başlattık.
- Artvin – Ardahan – Batum bize bırakıldı.
- Ankara’da ilk elçilik açan devlet Gürcistan’dır.
- Sovyet Rusya’nın Gürcistan ve Ermenistan işgallerinden dolayı bu antlaşmalar resmiyet kazanmayacak. Moskova Antlaşması imzalanacak.
Moskova Antlaşması
- Gümrü ve Batum Antlaşması resmiyet kazandı.
Güney Cephesi
- Bu cephede düzenli ordu yok.
- Fransızlar ve Tehcir Kanunu ile gelen Ermenilere karşı savaşıldı.
- Adana – Urfa – Antep – Maraş önce İngilizler tarafından sonra “Suriye İtilafnamesi” gereğince Fransızlarca işgal edildi.
- Fransız askeri gibi görünen Ermeniler, Ermeni İntikam Alayı’nı oluşturdu.
- Maraş’ta Sütçü İmam (Rıdvan Hoca)
- Adana’da Tufan Bey (Yüzbaşı Osman)
- Antep’te Şahin Bey (Üsteğmen Sait Bey)
- Diğer cephelerde farklı Kuva-i Milliyeciler başarı elde etti.
- Antep Sakarya Savaşı’ndan sonra yapılan Ankara Antlaşması ile kurtarıldı.
Şehirlere verilen unvanlar;
- Antep’e Gazi unvanı verildi. (6 Şubat 1921)
- Maraş’a Kahraman unvanı verildi. (1973)
- Urfa’ya Şanlı unvanı verildi. (1984)
İstiklal Madalyası alan yerler;
- İnebolu (9 Nisan 1924)
- Kahramanmaraş (5 Nisan 1925)
- Gaziantep (2008)
- Şanlıurfa (2016)
Bu madalyalar 2. TBMM tarafından verilmiştir.
- Ankara Antlaşması ile Fransa, Hatay ve İskenderun hariç tüm yerlerden çekildi ve Güney Cephesi kapandı.
- Güney’de İtalyanlarla savaşmadık (Yunanlılara karşı TBMM’ye desteklediler. Sakarya Savaşı’ndan sonra kendileri geri çekildi. Bu durumun asıl sebebi Paris Barış Konferansı’nda İtalyanlara verilecek yerlerin Yunanlılara verilmesidir)
- Milli mücadelenin ilk cephesidir. (TBMM ile açılan ilk cephe Doğu Cephesi’dir)
Not: M. Kemal’in son katıldığı kongrede bu bölgede yapılan Pozantı kongresidir.
Batı Cephesi Cephesi
- Doğrudan Yunanlılarla dolaylı olarak İngilizlerle savaştığımız cephedir.
- İlk mücadele Ayvalık’ta yapılmıştır.
- Batı Cephesi’nin kurulmasında ki kişi Hacım Muhittin ÇARIKLI‘dır. (Balıkesir – Alaşehir Kongrelerinde)
- Sivas Kongresi sonrasında Batı Cephesi’ne Kuva-i Milliye’nin başına Temsil Heyeti tarafından Ali Fuat CEBESOY atanmıştır.
- Yunanlılara karşı alınan Gediz Yenilgisi’nin ardından (1. TBMM’nin ilk yenilgisidir) Çerkez Ethem’inde baskılarıyla Ali Fuat CEBESOY Rusya’ya elçi olarak gönderilmiştir.
Batı Cephesi savaşlarına geçmeden önce kısaca bir tablo ile göz atalım.
BATI CEPHESİ SAVAŞLARI | |
I. İnönü Savaşı
| II. İnönü Savaşı
|
Eskişehir – Kütahya Savaşı
| Sakarya Savaşı
|
Büyük Taarruz
|
I. İnönü Savaşı
I. İnönü Savaşı’nın Sebepleri
- Yunanlıların, Eskişehir demiryolunu ele geçirip Ankara’ya saldırmak istemesi.
- TBMM’yi ve Milli Mücadeleyi yok etmeyi planlayan Yunan saldırıları.
- Sevr’in kabul ettirilmek istenmesi.
- Düzenli ordunun güçlenmeden yok edilmek istenmesi.
- Çerkez Ethem ayaklanmasından faydalanılmak istenmesi.
- Megali İdea’yı gerçekleştirme fikri.
Not: TBMM tarafından kurulan düzenli ordunun ilk askeri başarısı I. İnönü Savaşı’dır. (İlk askeri başarı Doğu Cephesi’ndedir fakat Doğu Cephesi’nde bulunan 15. Kolorduyu TBMM kurmamıştır)
I. İnönü Savaşı’nın Sonuçları
- TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri başarısıdır.
- TBMM’nin otoritesi artmıştır.
- Düzenli orduya güven ve katılım artmıştır.
- Milli birlik ve beraberlik güçlenmiştir.
- Düzenli ordu mu? Kuva-i Milliye mi? tartışmaları büyük ölçüde bitmiştir.
- 1921 Anayasası Teşkilat-ı Esasiye ilan edilmiştir.
- İstiklal Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)
- Londra konferansı toplanmıştır. (TBMM’de seslenmiştir)
- Türk-Sovyet ilişkileri gelişmiştir. (Moskova Antlaşması yapıldı)
- Afganistan ile dostluk antlaşması yapıldı.
- İsmet İNÖNÜ, albaylık rütbesinden Generalliğe yani Paşalık rütbesine yükseldi.
Burada gerçekleşen olaylar için bir şifreleme yapabiliriz. MİLAT ya da TALİM diyebiliriz. Bu savaşın Türk Milleti için bir Milat noktası olarak düşünürsek için MİLAT şifresini tercih ederek açılımını şu şekilde yapabiliriz;
- Moskova Antlaşması
- İstiklal Marşının kabulü
- Londra Konferansı
- Afganistan Dostluk Antlaşması
- Teşkilat-ı Esasiye ilan edildi.
Teşkilat-ı Esasiye (1921)
- Yeni Türk Devleti’nin ilk anayasası
- Kısa, özet, çerçeve, yargıdan bahsetmeyen, yumuşak bir anayasadır.
- Değişmez maddesi yoktur!
- Laik değildir.
- 1876 Kanun-i Esasi ile aynı anda yürürlükte kalmıştır. (1924’e kadar)
Londra Konferansı (23 Şubat – 12 Mart 1921)
- İngiltere, Fransa, Yunanistan ve İtalya tarafından planlanmıştır.
Londra Konferansı Neden Toplandı?
- Sevr’de bazı değişiklikler yapıp TBMM’ye kabul ettirilmek istenmiştir.
- İtilaf devletlerinin alınan galibiyetlerden korkması.
- TBMM’nin Ruslara yakınlığı. (Komünist rejimin yayılmasından duyulan endişe)
- Yunan ordusuna zaman kazandırma isteği
Not: Londra konferansına ilk olarak İstanbul Hükümeti seslendi. Bunun sebebi TBMM’yi tanımış olmak istememeleri ve TBMM’nin İstanbul Hükümeti’nin emrinde olduğu izlenimi oluşturmak istenmesidir.
- Buna karşın İstanbul Hükümeti Amasya Görüşmeleri‘nde alınan kararlar doğrultusunda TBMM’ye sizden de bir katılımcı gelebilir diyerek TBMM’ye haber iletmiştir. M. Kemal bu duruma Doğrudan itilaflarca seslenmedikçe katılmayacaklarını söyledi.
- İtalya aracılığı ile TBMM’de doğrudan seslenmiştir. Burada yatan gizli amaçlardan biri ise iki hükümeti de aynı toplantıya sesleyip aralarında görüş ayrılığı oluşturulmak istenmesidir. Ayrıca İtalya’nin kendisine verilmesi gereken toprakların Yunanistan’a verilmesine karşı duyduğu öfke de bu durumda etkili olmuştur.
TBMM’nin Londra Konferansı’na Katılma Amacı
- Barıştan yana olduğunu göstermek.
- Misak-ı Milli’yi tüm Dünya’ya duyurmak.
- Varlığını kabul ettirmek.
Not: M. Kemal, konferanstan bir sonuç çıkmayacağını bildiği halde bu sebeplerden dolayı konferansa katılımcı göndermiştir. Konferansa katılan temsilcimiz Bekir Sami’dir.
TBMM, Londra Konferansı’na Neden Çağrıldı?
- Sovyet Rusya ile yakınlaşma
- Fransızları yenmesi
- I. İnönü’yü kazanması
- Çerkez Ethem İsyanını bastırması
- İtalya’nın arabulucu olması
Londra Konferansı
- Konferansa İstanbul Hükümeti adına Tevfik Paşa katılmıştır.
- İlk söz hakkı Tevfik Paşa’ya verilmesine rağmen, Tevfik Paşa ise savaşı kazanan TBMM’dir söz hakkı TBMM’nindir diyerek söz hakkını TBMM’ye bırakmıştır.
- Bekir Sami, İngiltere, Fransa ve İtalya ile ikili antlaşmalar yapmıştır, bu antlaşmalar TBMM tarafından bağımsızlık ve egemenliğe ters düştüğü için reddedilmiştir.
- Bekir Sami bu antlaşmalar yüzünden görevden alınmıştır.
- Konferansta Malta sürgünleri kurtarılmış; Dış işleri bakanlığına Yusuf Kemal TENGİRŞEK atanmıştır.
Londra Konferansı’nın Önemi
- TBMM, itilaflar tarafından hukuksal olarak ilk kez tanındı.
- Misak-ı Milli tüm Dünya’ya duyruldu.
- TBMM, barış yanlısı olduğunu gösterdi.
- Sevr’de değişiklik yapılacağı ortaya çıktı.
- Yunan ordusu tekrar harekete geçerek II. İnönü Savaşı’nı başlattı.
Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)
- Londra Konferansı devam ederken Türk Heyeti Rusya’ya (Moskova’ya) gitti.
- Bu sırada Afgan Heyeti’de Moskova’daydı.
- Türk Heyeti ve Afgan Heyeti bu karşılaşmada dostluk kurarak, bir antlaşma imzaladı.
- Bu anlaşmayı imzalayanlar; Yusuf Kemal TENGİRŞEK ve Dr. Rıza Nur‘dur.
- Yeni Türk Devleti’ni tanıyan ilk İslam Devleti Afganistan olmuştur. (İlk tanıyan devlet Ermenistan’dı)
- İlk elçi gönderen Müslüman Devlet Afganistan oldu. (İlk elçi gönderen Ermenistan’dı)
- TBMM’nin ilk ittifak antlaşmasıdır.
Afgan Dostluk Antlaşması’na Göre;
- Taraflar birbirinin bağımsızlığını tanıyacak.
- Karşılıklı elçilikler açılacak.
- Taraflardan birine yapılan saldırı diğerine de yapılmış sayılacak.
- TBMM Hükümeti, Afganistan’a subay ve öğretmen gönderecek.
- İki devlet arasında posta teşkilatı kurulacak.
İstiklal Marşı’nın Kabulü (12 mart 1921)
- Fransız İhtilali’nden sonra Milli Marşlar yazılmaya başlandı.
- II. Mahmut döneminde Mahmudiye Marşı, Mecidiye, Hamidiye gibi marşlarımız olmuştur.
- Yeni marş yazılması için Maarif Vekaleti (MEB – Hamdullah Suphi TANRIÖVER) görevlendirilmiştir.
- 724 şiir içinden Mehmet Akif ERSOY, seçilmiştir.
- M. Akif, İstiklal Marşı’nı, Taceddin Dergahı‘nda yazmıştır.
- 571 hece 1453 harftir.
- İçinde hiç Türk kelimesi geçmemektedir.
- İlk olarak Kastamonu yerel gazetesi Açıksöz‘de yayınladı. (Kabulden önce)
- Bestesi, Ali Rıfat ÇAĞATAY‘a aittir. (Günümüzde ki hali Osman Zeki ÜNGÖR‘e aittir – 1930)
- M. Akif, 500 liralık ödülü Darülmesai‘ye (Dul kadınlar) bağışladı.
- M. Akif, Edirnekapı Şehitliği‘nde yatmaktadır.
- İstiklal Marşı, Kahraman Türk Ordusu’na itafen yazılmıştır.
- Anayasaya 1982’de girdi.
Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
- TBMM ve Sovyet Rusya arasında imzalanmıştır.
- Sovyet Rusya’nın beklentileri; Boğazlarda üs elde etmek, yeni rejimlerini kabul ettirmek, kafkaslarda etkili olmak.
- TBMM adına Dr. Rıza NUR Ali Fuat CEBESOY, Yusuf Kemal TENGİRŞEK imzalamıştır.
- Moskova Antlaşması’nda, Ruslar biz ne dersek kabul ettiler. Karşılığında sadece Batum’u istediler. Bu durum Misak-ı Milli’den verilen ilk tavizdir.
Moskova Antlaşması’na Ortam Hazırlayan Etkenler
- TBMM ve Rusya’nın ortak düşmanlarla mücadelesi
- TBMM’nin Doğu sınırını, Rusya’nın ise Güney’ini güvenlik altına almak istemesi
- TBMM’nin Doğu Cephesi’ni kesin olarak kapatıp birlikleri diğer cephelere göndermek istemesi
- TBMM’nin Rus yardımına ihtiyaç duyması
- Sovyet Rusya’nın yeni rejimini Anadolu’da yaymak istemesi
Moskova Antlaşması’nın Maddeleri
- İki taraf da birbirinin tanımadığı antlaşmayı tanımayacak. (Rusya Sevr’i tanımadı ve Misak-ı Milli’yi kabul etti)
- Osmanlı ve Çarlık Rusya arasında yapılan antlaşmalar geçersiz kılındı. (Ruslar kapitülasyonlar ve Duyun-ı Umumiye alacaklarından vazgeçtiler)
- Kars, Ardahan ve Artvin Türk devletinde, Batum Gürcistan’da kalacak.
- Taraflar kendi geleceklerine kendi karar verecek.
- Boğazlar tüm devletlerin ticaret gemilerine açık olacak.
Moskova Antlaşmasının Önemi
- TBMM’yi tanıyan ilk Batılı (Avrupa) devlet Rusya oldu.
- Misak-ı Milli’yi ilk kabul eden büyük Avrupa devleti Rusya oldu.
- TBMM dış yardım ve destek buldu.
- Doğu cephesi kapandı, birlikler Batı ve Güney cephelerine kaydırıldı.
- Doğu sınırı büyük ölçüde çizildi.
- TBMM destekçi bir devlet kazandı.
- Batum ile Misak-ı Milli’den ilk taviz verildi.
Not: TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa, İlk tanıyan devlet Ermenistan, İlk tanıyan büyük Avrupalı devlet Rusya, İlk tanıyan İslam devleti Afganistan’dır.
II. İnönü Savaşı
II. İnönü Savaşı’nın Nedenleri
- Londra Konferansı kararlarının TBMM tarafından kabul edilmemesi
- Yunanların I. İnönü Savaşı’nın intikamını almak istemeleri.
- İngilizlerin, Yunanları kışkırtması.
- Sevr’i kabul ettirmek.
- Yunanların Ankara’ya gelerek TBMM ve düzenli orduyu dağıtmak istemesi.
Not: Yunan ordusu İnönü mevkiinde durduruldu. Aslıhanlar ve Dumlupınar’da Refet BELE tarafından bir taarruz düzenlendi fakat bu taarruz başarılı olmadı. Bu durum Türk ordusunun tam olarak taarruz gücüne ulaşmadığını gösterir.
II. İnönü Savaşı’nın Sonuçları
- Kurtuluş Savaşı için zaman kazanıldı.
- Yunanlar, Türk ordusunun gücünü kabul etti.
- Halkın, TBMM’ye güveni arttı.
- Fransa, Ankara’ya barış için temsilci gönderdi.
- Refet BELE, Aslıhanlar yenilgisi yüzünden görevden alındı.
- Batı cephesi İsmet Paşa komutasında birleştirildi.
- İtalya, Anadolu’dan çekilmeye başladı.
Not: İtalya’nın Anadolu’dan çekilmeye başlaması itilaflar arasında ki 3. görüş ayrılığıdır. (1. görüş ayrılığı; Paris Barış Konferansı, 2. görüş ayrılığı; Londra Konferansı)
- Fransa, Zonguldak’ı boşalttı.
- Malta adasına sürgüne gönderilen 40 Türk Aydın serbest bırakıldı.
- M. Kemal, II. İnönü Zaferi’nin ardından İsmet Paşa’ya gönderdiği telgrafta “Siz yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz.” dedi.
Kütahya-Eskişehir Savaşı (10-24 Temmuz 1921)
Kütahya-Eskişehir Savaşı’nın Nedenleri
- II. İnönü’nün intikamının alınmak istemesi.
- Türk ordusunu yok etmek.
- Türk ordusunun saldırıya geçememesi
- Ankara’yı alma planları
- İngiliz desteğinin devamını sağlama isteği
Kütahya-Eskişehir Savaşı
- 10 Temmuz’da Eskişehir-Afyon istikametinden saldırdılar.
- Türk ordusunun daha fazla kayıp vermemesi için M. Kemal birlikleri Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmesini emretti.
- Kütahya-Eskişehir devam ederken, Ankara’da ilk resmi Maarif Kongresi düzenlendi. (Milli eğitim sistemi programı üzerine)
- M. Kemal bizzat bu kongreye katılmıştır. (Eğitime ne kadar önem verdiğini gösterir)
Kütahya-Eskişehir Savaşı’nın Sonuçları
- Düzenli ordunun ilk ve son yenilgisi olmuştur.
- Düzenli ordu mu? Kuva-i Milliye mi? tartışması yeniden başladı.
- TBMM’ye olan güven sarsıldı.
- Meclisin Kayseri’ye taşınması gündeme gelse de reddedildi.
- İtalya ve Fransa geri çekilmelerini durdurdu.
- Genelkurmay Başkanlığına İsmet Paşa yerine Fevzi Paşa getirildi.
- M. Kemal’e tepkiler arttı.
- M. Kemal, meclisten Başkomutanlık yetkisi istedi ve 3 ay süreyle yetkiyi aldı. Askerlik mesleğine geri döndü.
Not: Başkomutanlık yasası ulusal egemenliğe aykırı olsa da olağanüstü bir durum olduğundan onaylanmıştır.
Not: Başkomutanlık yasasını çıkaran 1. TBMM’dir. 3 aylık süre daha sonra süresiz olarak uzatılmıştır.
Tekalifi Milliye Emirleri (7-8 Ağustos 1921)
- Başkomutan M. Kemal tarafından çıkarılmıştır.
- 3. kez İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. (İlk kez; meclise karşı ayaklanmalarda, 2. kez; Firariler Kanunu’nda)
- Silah yapmayı bilenler orduya alındı.
- Eli silah tutan herkes orduya alındı.
- Halkta ki tüm silah ve cephane orduya alındı.
- Her ev bir askeri giydirecek.
- Taşıt araçları ayda 1 kez kullanacak ve 100 km’den fazla yol aşmayacaktı.
- Bedeli sonra ödenmek üzere yiyecek maddelerinin %40’ına el konulacak.
- Her ilçede bu uygulamalar için komisyon kuruldu.
- Tekalifi Milliye, Sakarya Meydan Savaşı’nda tam uygulanamadı fakat Büyük Taarruz’da uygulandı.
Sakarya Meydan Savaşı (23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
- Türk ordusu, Sakarya Nehri’nin doğusuna çekildi.
- Hazırlıklarını tamamlayan Yunan ordusu nehrin batısından saldırıya geçti.
- Amaç yine Sevr’i kabul ettirip, TBMM’yi dağıtmaktı.
- Bu savaş hem saldırı hem de savunma savaşıdır.
- Sakarya Meydan Muharebesi, son savunma savaşıdır. (Hendek Savaşı, Miryokefalon Savaşı gibi savaşlara benzetilir)
- M. Kemal’in “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır.” sözü bu savaşta söylenmiştir.
- Alan savunma savaşıdır. (Yüzey savunma)
- Aralıksız 22 gün 22 gece sürmüştür. (Dünya’nın en uzun meydan savaşıdır)
- Mehmet Akif, “Yok mu Bu Uğursuz Gecenin Sabahı” şiirini yazmıştır.
- Duatepe’de savaşılmıştır.
- M. Kemal’e, Gazilik unvanı ve Mareşallik rütbesi verildi!
- İtalyanlar, Anadolu’yu tamamen terketti.
- İngilizlerle, İstanbul Sözleşmesi yapıldı. (Malta’da ki esirler kurtarıldı)
- Subaylar Savaşı, Melhame-i Kümra (Kan Gölü, Kanlı Savaş) gibi isimleri de vardır.
Sakarya Meydan Savaşı Sonrası Yapılan Antlaşmalar
- Kafkas Cumhuriyetleri ile; Kars Antlaşması
- Fransa ile; Ankara Antlaşması
- Ukrayna ile; Dostluk Antlaşması
- İngiltere ile; İstanbul Antlaşması (Esir değişimi)
Notlar: Hendek, Miryokefalon, II. Kosova, Sakarya son savunma savaşları olarak benzerlik gösterir.
M. Kemal’in başkomutan olarak ilk savaşıdır.
M. Kemal + İsmet İNÖNÜ + Kazım ÖZALP + Fevzi ÇAKMAK + Fahrettin ALTAY bu savaşta yer almıştır.
Caber kalesi olayı burada yaşanmıştır.
Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)
- Sakarya Savaşı’ndan sonra Rusya’ya bağlı olan; Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ile imzalandı. (Şifre AEG)
- Kazım KARABEKİR imzaladı.
- Moskova Antlaşması’nın tekrarı niteliğindedir.
- TBMM, Batum’un Gürcülere ait olduğunu kabul etti.
- Nahcıvan, Azerbaycan’da kalmak koşuluyla özerk olacak.
- Gümrü – Moskova – Kars Antlaşmaları doğu sınırımızın çizilmesini sağlayan antlaşmalardır.
- Kars Antlaşması ile, Doğu Sınırı kesin olarak çizilmiştir.
- Boğazların ve İstanbul’un güvenliği sağlanacaktır.
Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
- Fransa ile imzalandı.
- İki taraf arasında ki savaş bitti.
- Esirler karşılıklı olarak serbest bırakıldı.
- Fransızlar işgal ettikleri bölgelerden çekilecek.
- İskenderun ve Hatay, Fransız yönetiminde ki Suriye’ye bırakılacak. (Misak-ı Milli’den 2. taviz)
- Suriye topraklarında ki Caber Kalesi, Türk toprağı sayılacak ve Türk askerleri tarafından korunacaktır. (Süleyman Şah burada yatmaktadır) – (Şu an Suriye Eşme Köyünde – 3. kez yer değiştirildi)
Ankara Antlaşması’nın Sonuçları
- Hatay’ı verdik (Misak-ı Milli’den 2. taviz)
- Fransa, TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti oldu.
- Ermenilerin, devlet kurma ümidi bitti.
- Hatay hariç bugün ki Suriye sınırı çizildi.
- İtilaflar arasında görüş ayrılıkları oldu. (Resmiyette 3. ayrılık, resmi olmayan 4. ayrılıktır)
- Güney cephesi kapandı.
İtilafların Barış Teklifi Paris Mukarreratı (22 Mart 1922)
- Londra Konferansı’nın tekrarı niteliğindedir.
- Yunan ordularına zaman kazandırmak amaçlıdır.
- Sevr’i değiştirip kabul ettirme amacı vardır.
- Türkiye adına Yusuf Kemal TENGİRŞEK iştirak etmiştir.
- M. Kemal anlaşma maddelerini görünce “Tek çare askeri müdahale.” demiştir. (26 Mart 1922)
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (26 Ağustos – 18 Eylül 1922)
- Tekalifi Milliye’nin emirleri yayınlandı.
- M. Kemal’in başkomutanlık yetkileri dolmuş, 20 Temmuz 1922’de süresiz olarak uzatılmıştır.
- Muhalefetin etkisini azaltmak için Anadolu ve Rumeli Müdaafa-i Hukuk Grubu kurulmuştur.
- Yunanlar tarafından, Sakarya Meydan Savaşı’ndan sonra 1 ay süreyle İonya devleti kurulmuştur. (İzmir merkezli Temmuz 1922’de Batı Anadolu’da kuruldu. Büyük Taarruz’un başarısıyla bu devlet yıkıldı)
- 23 Ağustos’ta kontroller yapıldı, M. Kemal stratejik açıdan bir plan yaptığını 3 gün daha beklenmesi gerektiğini söyledi. (Bu plan 26 Ağustos’un önemi Malazgirt Savaşı ile aynı tarihe denk gelmesidir. Asker üzerinde manevi bir güç oluşturmayı, moral sağlamayı hedeflemiştir. Başarılı olunmuştur.)
- 26 Ağustos sabahı Afyon Kocatepe‘de top atışları başladı.
- Yunanlar, Dumlupınar‘da 30 Ağustos’da büyük bir yenilgi aldı.
- M. Kemal, “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” sözünü söylemiştir.
- 7 Eylül Aydın, 8 Eylül Manisa, 9 Eylül İzmir’in kurtarıldığı günlerdir.
- İzmir’i kurtardıktan sonra İstanbul’a giderken Çanakkale’de İngilizlerle karşılaştık. İngilizler, Fransızların baskısıyla barış istedi.
Savaşın Sonuçları
- Bu savaş ile Kurtuluş Savaşı sona erdi.
- Yunan Megali İdea’sı ve işgali sona erdi.
- İtilaflar Türk Ordusu’nun İstanbul’a gireceği endişesiyle ateşkes önerdi.
- Fevzi ÇAKMAK, Mareşal oldu.
- Bu savaşa Rum Sındığı Savaşı da denilmiştir. (Çok fazla Rum öldüğü için)
- Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.
Mudanya Ateşkes Antlaşması (3-11 Ekim 1922)
- TBMM, İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır.
- Yunanistan bu antlaşmada yoktur. (Yunanistan’ı İngiltere temsil etmiştir)
TBMM adına; İsmet İNÖNÜ
İngiltere adına; Harrington
Fransa adına; Şarpi
İtalya adına; Manbelli katıldı.
- Türkiye ve Yunanistan arasındaki savaş sona erecek.
- Meriç Irmağı’na kadar olan Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar TBMM’de kalacak.
- Yunanistan 15 gün içinde Doğu Trakya’yı boşaltacak.
- Doğu Trakya’nın güvenliği için 8000 Türk Jandarması görev yapacak.
- İstanbul’da ki işgal güçleri kesin barış sağlanana kadar bölgede kalacak.
- Kesin barışa kadar Türk Ordusu da Çatalca ve Kocaelin’de belirlenen çizgide kalacak.
- Doğu Trakya’yı teslim alan kişi Refet BELE’dir (Trakya Yüksek Komiseri)
Mudanya Ateşkesi’nin Önemi
- Silahlı mücadele bitti.
- Doğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaşılmadan alındı.
- İstanbul ve çevresinin TBMM’ye bırakılması, Osmanlı’nın hukuki olarak bittiğini gösterdi.
- Diplomatik safha başladı.
- Misak-ı Milli’nin Batı sınırı çizildi.
- İsmet Paşa’nın burada ki başarısı Lozan’a katılmasına zemin hazırladı.
- Fransa’dan sonra İngiltere ve İtalya’da TBMM’yi resmen tanıdı.
Not: Osmanlı 3 kez son buldu. İlk kez Mondros’ta fiilen, 2. kez Mudanya’da hukuken, 3. kez saltanatın kaldırılmasıyla resmen.