Ölçme ve Değerlendirme KPSS ders notlarına Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları konusu ile devam ediyoruz. Bu konu kapsamında Geleneksel ve Çağdaş Ölçme Araçlarına değineceğiz.

EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI

A. GELENEKSEL ÖLÇME ARAÇLARI

1. YAZILI SINAVLAR

• Kişinin kendini yazılı olarak ifade edebilme becerisinde ve kompozisyon becerilerinin ölçülmesinde kullanılan,
• Hazırlaması kolay,
• Uygulaması kolay,
• Puanlaması zor ve zaman alabilen,
• Puanlaması subjektif olan,
• Hazırlamasında uzmanlık gerektirmeyen,
• Öğrenci sayısının az olduğu durumlarda kullanılabilen,
• Zamanın az olduğu durumlarda kullanılması tercih edilen,
• Şans başarısı olmayan,
• Kopya çekme ihtimalinin az olduğu,
• Özellikle üst düzey becerilerin ölçülmesinde kullanılan sınavlardır. (Üst düzey = analiz, sentez, değerlendirme)

YAZILI SINAVLARIN OLUMSUZ YANLARI

• Soru sayısı az sorulduğu için geçerli ve güvenirlik düşer.
• Öğrencinin yazı güzelliği ve sayfa düzeni puanlamayı etkileyebilir.
• Öğrenci sorulan sorulara şişirme cevaplar vererek öğretmenini etkileyebilir.
• Puanlamayı yapan öğretmenin de ruhsal durumu sonuçları etkileyebilir.
• Puanlamaya ayrılan süre uzun olabilir, bu da kullanışlığı düşürür.

YAZILI HAZIRLARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

1. Sorular önceden hazırlanıp, çoğaltılarak sınıfa getirilmelidir.
2. Sorular açık ve anlaşılır olmalıdır.
3. Açık uçlu az sayıda soru yerine çerçevesi çizilmiş çok sayıda soru sorulmalıdır.
4. Seçimlik soru ve açık kitap uygulaması yapılmamalıdır.
5. Puanlamalar mümkün olduğunca objektif olmalıdır.
6. Puanlama yaparken önce bir cevap anahtarı hazırlanmalıdır.
7. Öğrenci isimleri kapatılmalıdır.
8. Her sınav kağıdının önce birinci sorusu, sonra her sınav kağıdının ikinci sorusu, sonra her kağıdın üçüncü sorusu okunarak puanlamalar yapılmalıdır.
9. Öğretmen yorulduğunda puanlamayı bırakıp dinlenmeli sonra devam etmelidir.

YAZILI SINAVLARDA KULLANILAN SORU TİPLERİ

1. UZUN YANITLI SORULAR

• Üst düzey davranışların ölçülmesinde kullanılırlar.
• Yanıtlar, sınırlı olmadığı için öğrenciler şişirme cevaplar verirler, puanlama güvenirliğini düşürür.
• Bu sınavların soru sayısı az olduğundan kapsam geçerliği, güvenirliği düşüktür.

2. SINIRLI YANITLI SORULAR

• Soru kökünde yanıtları sınırlandıran soruların bulunduğu sınavlardır.
• Şişirme cevap vermeyi engeller. Bu nedenle de puanlama güvenirliğini artırır.
• Yapılan ölçmenin geçerliği de artar.

3. SEÇMELİ YANITLI SORULAR

• Sorulan sorulardan öğrenciler tercih ettikleri sorulara cevap verirler.
• Fakat öğrencileri karşılaştırmak bu soru tipinde mümkün değildir.

4. ZORUNLU YANITLI SORULAR

• Bütün öğrenciler tarafından cevap verilmesi zorunlu olan sorulardır.

YAZILI SINAVLARIN PUANLAMA YÖNTEMLERİ

1. GENEL İZLENİMLİ

• Öğretmen, kağıtları baştan sona gözden geçirir genel izlenim edinerek puanlama yapar.
• Puanlama güvenirliği düşüktür.

2. SINIFLAMA İLE PUANLAMA

• Öğretmen, kağıtları hızlıca göz attıktan sonra zayıf, orta, iyi gibi gruplara ayırır.
• Bu aralıklara karşılık gelen puanları kağıtlara yazar.
• Genel izlenimliye göre güvenilir olsa da yine de güvenirliği düşüktür.

3. SIRALAMA İLE PUANLAMA

• Öğretmen, öğrencilerinin kağıtlarını birbiriyle karşılaştırarak en iyiden en kötüye doğru sıralar.
• Sonra en iyi kağıda en yüksek puan verir diğerlerine de azalan puanlar vererek kağıtları okur.
• Diğer ikisine göre güvenilir olsa da yine güvenilirliği düşüktür.

4. CEVAP ANAHTARIYLA PUANLAMA

• Öğretmen, her sorunun çözümünü gösteren ve ölçme kuralı halinde hazırlanmış olan bir anahtar hazırlar.
• Buna göre de kağıtları okur.
• En güvenilir puanlama anahtarıdır.

2. SÖZLÜ SINAVLAR

• Okul öncesinde ve ilköğretimin ilk yıllarında kullanılması tercih edilen,
• Öğrencilerde anadil ve yabancı dil becerilerinin gelişmesini sağlayan,
• Öğrencilere sözel olarak soruların sorulduğu,
• Hazırlaması kolay,
• Uygulaması kolay,
• Puanlaması tecrübeli öğretmenlerde daha kolay olabilen,
• Puanlaması subjektif olan,
• Üst düzey becerilerin ölçülmesini sağlayan,
• Her öğrenciye bir en fazla iki soru sorulabilen,
• Öğrencilerde hazırcevaplılık ve yaratıcılık özelliklerini geliştiren
• Şans başarısı olmayan,
• Kopya çekme ihtimali yok denecek kadar az olan
• Öğrenmelerdeki hatalara anında tespit edilip düzeltilmesini sağlayan, sınavlardır.

SÖZLÜ SINAVLARIN OLUMSUZ YANLARI

• Her öğrenciye bir en fazla iki soru sorulması,
• Öğrencilere sorulan soruların güçlük düzeylerinin aynı olmaması,
• Öğrencilerin sempatik oluşları yada dış görünümlerinin puanlamayı etkileyebilmesi,
• Puanlamanın subjektif olması,
• Çekingen öğrenciler bilgilerini yansıtamaması olumuz özelliklerdendir.

SÖZLÜ SINAVLARDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

1. Sözlüye kalkanlar rahatlatılmalı,
2. Sorular önceden hazırlanarak sınıfa getirilmeli,
3. Kısa cevaplı çok soru sormak tercih edilmelidir,
4. Öğrencilere sorulan sorulara düşünmesi için süre tanınmalı,
5. Öğrencinin cevaplarına takip soruları sorulmalı,
6. Herkesin bir ağızdan cevap verilebileceği gibi sorular olmamalı,
7. Belli sayıda (+) ve (-) verilip daha sonra nota çevrilmelidir.
8. Puanlama için puanlama anahtarı hazırlanmalıdır.
9. Aynı soru başka bir öğrenciye sorulmamalıdır.

3. KISA CEVAPLI TESTLER

• Cevabı bir sözcük, bir tarih, bir sayı en fazla bir cümle olan sınavlardır.
• İki türlüdür.

KISA CEVAPLI TESTLERDE KULLANILAN SORU TİPLERİ

1. SORU KİPİNDE OLANLAR

• Kim, ne , nerede, nasıl, ne zaman soruları sorularak hazırlanır.
• ÖRNEK: Tersine dönen, diğer adı Çolpan yada Zühre olan gezegen hangisidir?

2. BOŞLUK DOLDURMA

• Eksik cümlelerin tamamlanmasıyla oluşan sınavlardır.
• ÖRNEK: Mehmet Akif Ersoy ………… tarihinde vefat etmiştir.

KISA CEVAPLI TESTLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Kim, ne, nerde, ne zaman sorularına eşleştirme testlerinden sonra en iyi cevap bulan,
• Hazırlaması kolay,
• Uygulaması kolay,
• Puanlaması kolay,
• Puanlaması kısmi (nisbi) objektif olan,
• Hatırlama basamağındaki sorularını en iyi soran,
• Cevapları kısa olduğundan çok sayıda soru sorulabilen,
• Şans başarısı olmayan,
• Şişirme cevaplara yer vermeyen,
• Alt düzey becerileri ölçen (bilgi, kavrama, uygulama)
• Eğitimin her kademesinde kullanılabilen, sınavlardır.

KISA CEVAPLI TESTLERDE UYULMASI GEREKENLER

1. Madde açık ve anlaşılır olmalı yanlış anlamalara yol açmamalıdır.
2. Her bir madde sadece tek bir davranışı yoklamalıdır.
3. Soruda yer alan ifadeler bir kaynaktan aynen alınmamalıdır.
4. Soruda gereksiz ayrıntılara yer verilmemelidir.
5. Bir sorunun cevabı başka bir soruda olmamalıdır.
6. Cümle sonunda sorulan ifadeyi hatırlatıcı ipuçları olmamalıdır. (2017 KPSS)
7. Boşluk doldurmalarda her cümlede en az bir, en fazla iki boşluk olmalıdır.
8. Boşluklar cümle sonuna doğru yer almalıdır.
9. Eğer bir cümlede iki boşluk varsa, boşluk uzunlukları birbirine eşit olmalıdır.
10. Otoritelere ya da bir kaynağa ait soru soruluyorsa kaynakça belirtimedir.

4. EŞLEŞTİRME TESTLERİ

• Öncül ( sorular), muhtemel cevaplar olmak üzere iki bölümden oluşan, bir çeşit çoktan seçmelidir.
• Hazırlaması kolay,
• Uygulaması kolay,
• Puanlaması kolay,
• Puanlaması objektif olan,
• Alt düzey düşünme becerilerini ölçen,
• Kim, ne , nerede, nasıl gibi sorulara en iyi cevap arayan,
• Kısa cevaplı testlerden sonra hatırlama basamağındaki davranışları ölçen,
• İyi hazırlanırsa şansla bulma ihtimali azalan, sınavlardır.
• En kullanışlı testlerdir.

EŞLEŞTİRME TESTLERİNDE UYULMASI GEREKENLER

1. Öncüller ve seçeneklerden önce bir yönerge eklenmeli (2019 KPSS)
2. Seçenekler ve öncüller ölçülen özellik bakımından homojen olmalıdır,
3. Sorular solda ve uzun (2019 KPSS)
4. Cevaplar sağda ve kısa olmalıdır (2019 KPSS)
5. Sorular en az 6, en fazla 15 tane olmalıdır,
6. Cevaplar , her zaman soru sayısından fazla olmalıdır, şans başarısının azaltılması için,
7. Puanlamanın kolay yapılması için soruların başında parantezler olmalıdır,
8. Eşleştirme takımları tek sayfada olacak şekilde hazırlanmalıdır.
9. Cevapların başında harfler varsa büyük olmalıdır.

5. DOĞRU-YANLIŞ TESTLERİ

• Bir kısmı doğru bir kısmı yanlış önerme cümlelerinden oluşur.
• İki seçenekli bir çoktan seçmeli testlerdir.
• Hazırlaması kolay,
• Uygulaması kolay,
• Puanlaması kolay,
• Puanlaması objektif olan,
• Alt düzey düşünme becerilerini ölçen,
• Şans başarısı en yüksek olan (%50)
• Kopya çekme ihtimali yüksek olan,
• Öğrenme eksikliklerini belirlemede etkili olmadığı için izleme testi olarak kullanılmayan, testlerdir.

DOĞRU-YANLIŞ TESTLERİNDE UYULMASI GEREKENLER

1. Her cümle tek bir fikre ait olmalı, ya yanlış ya da doğru olmalıdır.
2. Bir maddenin yanlışlığı önemsiz ya da aldatmacalı olmamalıdır.
3. Doğru-yanlış cevaplar sistematik olarak yerleştirilmemelidir.
4. Madde uzunlukları birbirine yakın olmalıdır.
5. Cümle sonu olumsuz ifadelerle bitirilmemelidir.
6. Cümle sonu olumsuzun olumsuz da olmamalıdır.
7. Doğru-yanlış sayısı eşit olmalıdır.
8. Maddeler kaynaklardan aynen alınmamalıdır.

NOT Şans başarısını azaltmak için:

• Düzeltme formülü kullanılabilir. ( Düzeltme formülü: 1 yanlışın 1 doğruyu götürmesi)
• Yanlış cevabın doğrusunun yazılması istenebilir.
• Doğru ya da yanlışsa cevap çünkü ….. denilerek açıklatılabilir.

6. ÇOKTAN SEÇMELİ SINAVLAR

• Cevabı kendi içinde varolan ,
• Soru ve cevapları arasında neden- sonuç ilişkileri olan (2015 KPSS)
• En önemli kararların alınmasında kullanılan,
• Hazırlaması zor,
• Hazırlaması profesyonellik isteyen,
• Uygulaması kolay ,
• Puanlaması kolay,
• Puanlaması objektif,
• Sentez dışındaki tüm basamaklardan sorular sorulabilen ( son yıllarda sentezden soru gelebiliyor)
• En geçerli, en güvenilir sınavlardır.
• Eğitimin her kademesinde kullanılabilir,
• Şans başarısı vardır,
• Kademeler ilerledikçe seçenek sayısı artar, güvenirliği artırır,
• Kopya çekme ihtimali vardır.
• Sayfa düzeni, yazı güzelliği puanlamayı etkilemez.

ÇOKTAN SEÇMELİ SINAVLARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR

1. Sorular açık ve anlaşılır olmalıdır.
2. Soru kökünde gereksiz açıklamalarda ve ifadelerde bulunulmamalıdır.
3. Madde kökünde seçeneklere ipucu veren ifadeler yer verilmemelidir.
4. Seçenek uzunlukları birbirine yakın olmalıdır.
5. Seçenekler homojen olmalıdır.
6. Zıt fikirler seçeneklerde kolay fark edildiğinden yer verilmemelidir.
7. Çeldiricilere öğrencilerin sıkça düştüğü hatalardan seçilmelidir. Bilgisiz öğrenciler için çekici olmalıdır.
8. Seçeneklerde “hepsi” ya da “hiçbiri” gibi ifadeler olmamalıdır.
9. Soru köklerinde “daima, her zaman, asla“ gibi ifadelere yer verilmemelidir.
10. Doğru cevaplar sistematik olarak yerleştirilmemelidir.
11. Düzeltme formülü kullanılmayacaksa seçenekler 4 ve 5 seçenekli olarak hazırlanabilir.
12. Bir çoktan seçmeli soru bölünmemeli aynı sayfada yer almalıdır.
13. Bir ortak köklü sorudan en fazla 3 soru sorulabilir.
14. Otoritelere ya da bir kaynağa ait soru soruluyorsa kaynakça belirtimedir.
15. Olumsuzluk bildiren soruların dikkatten kaçmaması için soru kökündeki olumsuz ifadenin altı çizilmelidir.

ÇOKTAN SEÇMELİ MADDELERİN ÇEŞİTLERİ

1. DOĞRU YANITA GÖRE SINIFLAMA

• Doğru yanıtı kesin ve bir tane olan maddelerdir.
• Maddenin seçeneklerinde sadece bir doğru cevap vardır, diğerleri yanlıştır.
• Genellikle alt düzey davranışları yokladığı söylenir.

2. CEVABI EN DOĞRU MADDELER

• Seçeneklerin tümü kısmen doğru fakat, bir tanesi diğerlerine göre daha doğru olan maddeleridir.
• Bu tip maddeler üst düzey davranışları ölçer.
• Çeldiriciler doğru cevaba yakın olduğundan alana hakim olmak gerekir.

3. BİRLEŞİK CEVAP GEREKTİREN MADDELER

• Bir maddenin birden fazla doğru cevabı olduğu durumlarda kullanılan maddelerdir.
• Bu tip maddeler hazırlama yönünden kullanışlıdır.
• Üst düzey davranışların ölçülmesinde ve seçenek bulmanın zorlaştığında kullanılır.

ÖRNEK : A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve IV E) Yalnız II

4. DOĞRU YANITI BİRDEN FAZLA OLANLAR

• Birden fazla doğru yanıt aynı seçenekte bulunur.
• ÖRNEK : Geçerlik – Güvenirlik – Kullanışlık

B. ÇAĞDAŞ ÖLÇME ARAÇLARI

1. PORTFOLYO (ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI)

• Öğrencilerin, bir dönem ya da bir öğretim yılı boyunca yaptıkları çalışmaların bir arada bulunduğu dosyadır.
• Portfolyolar öğrencilerin, öğretmen, aile, diğer öğretmen ve öğrencilere öğrencinin farklı alanlardaki çalışmaları sunmak için çalışmaların bir arada bulunduğu dosyalardır.
• Portfolyoları öğrenci kendi hazırlar, fakat öğretmen ve aileler danışmanlık yaparlar.
• Böylece portfolyo, öğrencinin gelişimini izlemek ve değerlendirmek amacıyla kullanılır.

PORTFOLYO’NUN OLUMLU YANLARI

• Öğrencinin süreç içinde gelişimini bir bütün olarak izlenmesini sağlar,
• Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarının bilinmesini sağlar,
• Öğrenciyi tanımayı kolaylaştırır,
• Öğrencide öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirir,

PORTFOLYO’NUN OLUMSUZ YANLARI

• Geçerliği ve güvenirliği düşüktür,
• Çalışmaların kimin tarafından yapıldığı belli değildir,
• Öğrenciler yardım alabilir,
• Saklanması zordur,
• Maliyeti yüksektir,
• Hedefler esnektir,
• Puanlama subjektiftir,
• Puanlama niteldir,
• Yapılan çalışmaların bütününe ölçüt bulmak zordur,

PORTFOLYO DEĞERLENDİRMEDE KULLANILACAK ARAÇLAR

1. Açıklamalar ve yönergeler
2. Taslak olan yada bitmiş çalışmalar
3. Öz değerlendirmeler
4. Akran değerlendirmeler
5. Görüşme formu
6. Yapılandırılmış grid
7. Tanılayıcı dallanmış ağaç
8. Kelime ilişkilendirme testleri
9. Fotoğraflar, makaleler, kompozisyonlar,
10. Kontrol listeleri,
11. Öğretmen anekdotları,
12. Öğrenci günlükleri,

NOT

Portfolyolar;

• Bireysel hedefler için kullanılır, grup hedefleri için kullanılmaz,
• Bireysel değerlendirmede kullanılır, grupları değerlendirmede kullanılmaz,
• Öğrencileri birbiriyle karşılaştırmak için kullanılmaz,
• Öğrencileri süreç içindeki gelişimini takip etmek için kullanılır, öğrencileri seçme ve yerleştirme yapmak için kullanılmaz.

PORTFOLYO ÇEŞİTLERİ

1. SERGİLEME PORTFOLYOSU

• Öğretmen danışmanlığında, öğrencinin seçtiği çalışmalar vardır.
• Bu portfolyolar sürecin sonunda kullanılır.
• Seçilen ürünler tamamlanmış olmalıdır.

2. SÜREÇ PORTFOLYOSU

Öğrencinin öğrenme sürecinin izlenmesini ve değerlendirilmesini sağlar. Süreçteki kazanımlara erişilip- erişilmediğini gösterir.

3. VİTRİN PORTFOLYO

Öğrencinin yapmış olduğu çalışmalar içinde onu en iyi yansıttığını düşündüğü çalışmalar yer alır. Önceden belirlenmiş ölçütlere göre en iyi çalışmalarını belirler ve dosyada yer verirler.

2. ÖZ DEĞERLENDİRME

• Bireylerin belli bir konuda kendilerini değerlendirmeleridir.
• Bireyler kendilerini değerlendirdiklerinde yanlı davranırlar.
• Bu nedenle geçerliği ve güvenirliği düşüktür.
• Öğrencilerde yansıtma becerisini geliştirir. ( Ödevimi iyi sunabildim mi?) (Ne başarmaya çalıştım?) (Ne kadarını başarabildim ?) (Bu ürünün en çok gurur duyduğum yanı nedir ?) (Ödevi bir kez daha yapsam neyi farklı yapardım ?) Sorularına yanıt arar.
• Öğrencide sorumluluk bilinci geliştirir.

3. AKRAN DEĞERLENDİRME

• Bireylerin, arkadaşlarını belirli ölçütlere göre değerlendirmesidir.
• Bireyler , arkadaşlarını değerlendirirken yanlı davranırlar.
• Bu nedenle geçerliği ve güvenirliği düşüktür.
• Öğrenciler, öğretmenleri dışında da değerlendirilebileceklerini öğrenirler.
• Öğrencide empati yeteneğini geliştirir.

4. PERFORMANS DEĞERLENDİRME

• Bireylerin zihin ve kas koordinasyonuyla yaptıkları davranışları, çalışmaları ölçen testlerdir.
• Bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışların değerlendirilmesidir.
• Öğretmen bir öğrencinin deney yapma performansını değerlendirirken öğrencinin bilişsel ve duyuşsal özellikleri de değerlendirilir.

ÖRNEK:

1. Öğrencilerden bir çukur ayna düzeneği hazırlamalarının istenmesi,
2. Farklı yükseklik ve şiddette sesler oluşturabileceği bir müzik aracı tasarlar ve yapar.
3. Öğrencilerin gerçek hayatta karşılaştıkları problemler için verilen görevlere de performans görevi adı verilir.

NOT

OTANTİK DEĞERLENDİRME, bir becerinin gerçek yaşam koşullarında test edilmesidir. Performans değerlendirmede gerçek yaşam durumlarına yakın görevler değerlendirilirken, otantik değerlendirmede gerçek yaşam görevleri değerlendirilir.

Otantik değerlendirme aynı zamanda performans değerlendirmedir. Fakat her performans değerlendirme otantik değerlendirme değildir.

PERFORMANS DEĞERLENDİRMENİN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Bilginin gerçek hayata uygulanmasını sağlar. Bu nedenle de geçerliği ve güvenirliği yüksektir.
• Devinişsel beceriler ölçülebildiği ve doğrudan ölçümler yapıldığından geçerliği ve güvenirliği yüksektir.
• Hatalı öğrenmelere anında müdahaleler yapılabilir.
• Hazırlanması zordur.
• Uygulanması zaman alır.
• Maliyeti yüksektir.
• Öğrencilerde disiplin sorunu ortaya çıkabilir.

PERFORMANSLARIN PUANLANMASI

1. KONTROL LİSTESİ
2. ÇETELEME ARACI
3. DERECELEME ÖLÇEĞİ
4. RUBRİK (ANALİTİK –HOLİSTİK )

1. KONTROL LİSTESİ

• Gözlenen davranışın varlığına- yokluğuna bakılarak puanlanır.
• Gözlenilen davranışları var-yok, evet-hayır, (1) ve (0),şeklinde puanlanır.
• Performansların en önemli ve gözlenebilir yanlarını ölçer.
• Bir işin yapılması sırasında nelerin, hangi sırada ve nasıl yapılacağını göstermesi nedeniyle öğretim amaçlı kullanılır.

2. ÇETELEME ARACI

• Çeteleme aracı, gözlenilen davranışlardan kaçar tane bulunduğunu belirlemek amacıyla kullanılır.
• Gözlenecek davranışların varlığını “x” ,”evet”,”gözlendi” gibi bir işaret ya da kelime ile gösterilmesine imkan veren fakat derecelendirilmesi imkan sağlamayan araçtır.

3. DERECELEME ÖLÇEĞİ

• Performansın varlığı ve yokluğunun yanı sıra davranışın düzeyi hakkında bilgiler veren puanlama aracıdır.
• Dereceleme ölçeğinde puanlamayı bireyi tanıyan ya da gözlem yapan kişiler tarafından doldurulabilir.
• Bu puanlama aracının en önemli olumsuz yanı, gözlemcinin izlenimine bağlı olmasıdır.
• Bu nedenle puanlama subjektiftir.

4. RUBRİK (DERECELENDİRİLMİŞ PUANLAMA ANAHTARI)

• Rubrikler, öğrencilerin performanslarını puanlarken hangi özelliğe ne kadar puan verileceğini gösteren puanlama aracıdır.
• Puanlamaya karışacak öznelliği ortadan kaldıran, objektif puanlama aracıdır.

İkiye ayrılır:

1. ANALİTİK RUBRİK ( AYRINTI/SÜREÇ)

2. HOLİSTİK RUBRİK (BÜTÜNCÜL)

1. ANALİTİK RUBRİK

• Performansı bölümlere ayırıp, her bölüm için ayrı ayrı puan vermek gerektiğinde kullanılır.
• Gerçekleştirilen davranış, ayrıntılı olarak puanlanır.
• Ölçülen özelliğin geçme notuna katkısı çok olduğunda kullanılır.
• Hem süreç hem de ürün değerlendirilir.

ÖRNEK: Bir kompozisyonun, başlık ve konu bütünlüğü, giriş – gelişme – sonuç bölümleri, imla kuralları açısından ayrı ayrı değerlendirilmesi (2015 KPSS)

Bir futbol maçını; Oyuncuların bulundukları görevleri yerine getirmeleri, topu pas atmaları, topu sürüş teknikleri, asistler ve yapılan kural ihlalleri açısından ayrıntılı olarak değerlendirilmesi.

2. HOLİSTİK RUBRİK

• Performansları alt dallarına ayırmadan, bir bütün olarak gözlenip puanlandığı anahtardır.
• Ölçülen özelliğin geçme notuna katkısı azdır.
• Sadece ürünün değerlendirilmesinde kullanılır.

RUBRİK HAZIRLARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

1. Hedefe uygun hazırlanmalıdır.
2. Öğrencilerin bilişsel, duyuşsal, devinişsel gelişim düzeylerini dikkate alınmalıdır.
3. Her konu yada ders için ayrı ayrı rubrik formlar hazırlanmalıdır.
4. Rubrik geliştirilirken, birden fazla uzman görüşüne başvurulabilir.
5. Rubrik geliştirilirken, öğrenci ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınmalıdır.
6. ASLA değerlendirme( puan verme) sırasında öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları dikkat alınmaz.
7. Öğretilebilir özellikler formda yer almalıdır.

RUBRİK’İN OLUMLU YANLARI

• Rubrikler , kontrol listesi, çeteleme aracı ve dereceleme ölçeğine göre en güvenilir puanlama aracıdır.
• Öğrencilerin hangi davranışlarına kaç puan verileceğini bildikleri için kendi zayıf ve güçlü yönlerini görmelerini sağlar.
• Değerlendirme süresini azaltır.
• Hazırlanan puanlama formu öğrenciye önceden verilir.
• Öğrenciler kendilerinden neler beklendiğini bilirler.

5. TANILAYICI DALLANMIŞ AĞAÇ (TDA)

• Geleneksel D/Y testlerinin çağdaş eğitimdeki alternatifidir.
• D/Y testlerinde her bir önerme cümlesi birbirinden bağımsız olarak hazırlanmışken, TDA’ da her bir önerme cümlesi birbirine bağlantılı olarak hazırlanır.

TANILAYICI DALLANMIŞ AĞAÇ’IN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Öğrencilerde oluşan; kavram yanılgılarını, yanlış öğrenmeleri , ön bilgilerdeki unutmayı yada hatırlamayı ortaya çıkaran bir testtir.
• Birbiriyle bağlantılı ifadeler hazırlamak zordur,
• Alt düzey ve üst düzeyden analiz basamağından sorular sorulabilirken, sentez ve değerlendirmeden sorular sorulamaz.
• En az çıkış sayısı 8, en fazla 16 çıkışı vardır.
• Her doğru cevabın bir puanı vardır.
• Öğretimi ve değerlendirmeyi birleştirir
• Böylece öğrenciler soruları cevaplarken öğrenirler.

6. YAPILANDIRILMIŞ GRİD

• Eşleştirme testlerinin çağdaş eğitimdeki alternatifidir.
• Öğrencilerin düzeyine uygun olarak 9- 12- 16 kutucuğun bir araya gelmesiyle oluşan bir tablodur.
• Kutucuklara (ızgara) konularla ilgili kavramlar, resimler, karikatürler, tanımlar, formüller gelişigüzel yerleştirilir.
• Öğrencilere sorular sorulur, öğrencilerden bun kutucuklardan cevapları bulup, yazmaları istenir.

SORU: Yukarıdaki kutucuklardan hangisi/hangileri omurgalı hayvanlar sınıfına dahil olan canlıları içerir?

CEVAP: ……….

• Bir sorunun bir ya da birden fazla da cevabı olabilir.
• Hazırlaması zordur.
• Uygulaması kolaydır.
• Şans başarısı düşüktür.
• Puanlaması zaman alır.
• Öğrencilerdeki kavram yanılgılarını, bilgi eksikliklerini, yanlış öğrenmeleri engeller.

7. KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTİ 

• Önceden belirlenmiş kelimelerin öğrencilerde yarattığı çağrışımların doğrudan incelenmesini sağlayan bir tekniktir.
• Bu şekilde hem öğrencilerin yaratıcılıkları geliştirilirken hem de öğrencileri tanımak için fırsat bulunmuş olur.
• Belirlenen kelimeler en az beş kez alt alta yazılır ve karşısına öğrencilerin çağrışım yaptığı diğer kelimeler yazılır.

• Bir ölçme aracı olarak kullanılabildiği gibi bir tanı aracı olarak da kullanılabilir.
• Dersin başında ön test olarak kullanılan bu test, konu bittiğinde de kullanılarak karşılaştırma yapılabilir.
• Böylece öğrencideki bilgi değişimi ve kavram gelişimi izlenmiş olur.

8. V DİYAGRAMI 

• V diyagramı 1970’li yıllarda GOWIN tarafından laboratuvar deneyi boyunca öğrencilerin kendi bilgi yapılarını oluşturma yöntemini anlamalarına yardım eden bir araç olarak geliştirilmiştir.
• Öğrenme-öğretme sürecinin başında, sürecin içinde ve sürecin sonunda, bazı kritik soruları cevaplandırarak kalıcı öğrenmelerin gerçekleşmesini sağlar.